De zin en onzin van gratis drinkwater op evenementen

Een blog van Camiel Wijtvliet en Syan Schaap 

Nu de temperaturen weer stijgen, laait ook de discussie over gratis drinkwater op evenementen weer op. Water, als eerste levensbehoefte, zou veel toegankelijker moeten zijn op evenementen, zo stelde de voltallige gemeenteraad in Utrecht in een motie. Vanaf volgend jaar zou er gratis drinkwater op alle evenementen moeten zijn. We horen en lezen dergelijke standpunten vaak. Maar waarom “gratis” drinkwater, waarom verplicht en hoe zou dit er dan uit moeten zien?

Waarom

In de praktijk komen we veel verschillende motivaties tegen voor de wens om gratis drinkwater te verstrekken op evenementen. Een directe aanleiding wordt nogal eens gegeven door de klachten die bezoekers geven over de hoge prijs van een flesje water.  De forse prijzen en het weigeren van flesjes water bij de ingang schieten bij bezoekers in het verkeerde keelschat blijkt uit de vele klachten op social media. Hier zou enige uitleg vaak al veel onvrede weg kunnen nemen.

Een andere reden kan zijn dat er een gezondheidsrisico is dat aanleiding geeft om gratis water te verstrekken. Het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid stelt in haar ’Hygiënerichtlijn voor evenementen’ (2014) dat er voldoende gratis drinkwater moet zijn bij:

• dance-events,
• evenementen waar deelnemers hoge inspanningen leveren (sportevenementen),
• evenementen waar de temperatuur boven de 25° Celsius is.

Opvallend genoeg biedt de richtlijn hiervoor geen onderbouwing. De richtlijn roept mede daardoor al snel meerdere vragen op. Want wat zijn nou redenen om gratis drinkwater te verstrekken? Waarom kan de bezoeker dit niet gewoon kopen? Kan je een organisator verplichten om gratis drinkwater te verstrekken als er geen directe risico’s zijn op het gebied van veiligheid en/of gezondheid? Zo kan bij een evenement met hoge inspanning gekeken worden naar een deelnemer of naar een toeschouwer. Voor toeschouwers van een hardloopwedstrijd zullen de risico’s vele malen lager liggen, maar moeten zij ook de beschikking hebben over gratis water? Dat ligt natuurlijk niet voor de hand.

Warmte

Volgens het infoblad warm weer van de GHOR is er geen hard getal te noemen voor de temperatuur waarop extra maatregelen nodig zijn. Wel wordt benoemd dat het verstrekken van voldoende (gratis) water een maatregel is die je dient te nemen bij warm weer. Wat precies warm weer is hangt af van de omstandigheden: de luchtvochtigheid, de persoonlijke gevoeligheid van de bezoeker en de mate van inspanning. In de praktijk nemen we waar dat vaak wel een bepaalde temperatuur (26° Celsius of 27° Celsius) wordt gehanteerd als trigger voor maatregelen. De GHOR-richtlijn schrijft dus voor dat je bij warm weer moet nadenken over wat er aan watervoorziening nodig is gezien jouw evenement.

Bij warm weer kan een goed uitgangspunt voor de keuze of en hoe water wordt verstrekt worden gevonden in het doel “bevorderen van de zelfredzaamheid”. Als het erg warm wordt en het meenemen van een flesje water niet direct een risico oplevert voor de openbare orde, waarom zou dit dan niet kunnen worden toegestaan? Mocht dit wel een gevaar zijn, dan kan de keuze zijn om bekertjes met water uit te delen of water goedkoper te maken.

Hoe verstrekken

Op vraag hoe ‘gratis drinkwater’ eruitziet wordt vooralsnog ook geen eenduidig antwoord gegeven. Hierdoor kan de term ‘gratis drinkwater’ op veel verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Als je als organisatie enkel bij de EHBO-post gratis water ter beschikking stelt, dan heb je gratis water op je terrein. Maar misschien is het wel nodig dat je het ook bij de bars of via een apart tappunt aan bezoekers geeft. Is reactief water verstrekken voldoende of moet je je bezoekers ook nadrukkelijk informeren dat je gratis water ter beschikking stelt? Zo zijn er veel verschillende manieren:

• water ter beschikking stellen voor mensen die gezondheidsproblemen ondervinden, bij de EHBO-posten;
• toestaan dat bezoekers eigen flesjes meenemen (bijvoorbeeld bij een public viewing van voetbal op een plein);
• aanleggen van vaste waterleidingen door de gemeente, waarop organisatoren hun tappunten kunnen aansluiten (voorbeeld Rotterdam);
• gratis bekertjes met water aanbieden (bijvoorbeeld door sponsor WML op Pinkpop);
• alleen gratis water aanbieden bij hoge temperaturen, meestal via de horecapunten;
• water relatief goedkoop maken, bijvoorbeeld 1 muntje in plaats van 2 muntjes voor een halve liter;
• duurzame bidons verkopen die onbeperkt opnieuw gevuld mogen worden.

Wel of niet voorschrijven

Zowel voor het “waarom” als voor het “hoe” verstrekken van gratis water begint het bij de vraag of de gemeente hier iets over moet voorschrijven. De gemeente stelt aan publiek toegankelijke evenementen op grond van de APV-voorschriften op het gebied van openbare orde, publieke veiligheid, volksgezondheid en milieu. Is er een risico op een of meerdere van deze domeinen die het gratis of tegen gereduceerd tarief aanbieden van water rechtvaardigt? Dit lijkt toch vooral het geval te zijn bij de situaties die het LCHV benoemt in haar richtlijn: hoge temperaturen, zware inspanningen, hoog middelengebruik.

Amsterdam: beleidskader Dance-events 

Amsterdam heeft in het Amsterdams beleidskader dance events (2015) opgenomen dat bij dance-events een norm wordt gehanteerd van 1 drinkwaterpunt per 500 bezoekers. Deze norm is een uitgangspunt en wordt per evenement flexibel benaderd. Dit is onder andere afhankelijk van warmte, luchtvochtigheid, etc. Ondanks dat het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid van deze norm is afgestapt, hanteert Amsterdam de norm nog steeds in afwachting van een andere leidraad voor voldoende drinkwaterpunten.

Aanscherpen

De huidige algemene richtlijn van het LCHV ten aanzien van drinkwater verdient een aanscherping, zowel voor het “waarom” als voor het “hoe” van drinkwaterverstrekking. De richtlijn is in eerste aanleg geschreven voor organisatoren en zal daarom ook het karakter moeten hebben van een advies. Er zal een scherpere omschrijving van de risico-evenementen en risicovolle omstandigheden gemaakt moeten worden met redenen waarom het een risico is. Zijn er specifieke risico’s die alleen weg te nemen zijn door het verstrekken van gratis drinkwater of zijn er ook andere mogelijkheden om de zelfredzaamheid van bezoekers te vergroten?

Terughoudendheid

Gemeenten zouden enige terughoudendheid mogen betrachten als het gaat om het verplichten van gratis drinkwater. In lijn met het doel van de APV zouden zij niet eerder moeten overgaan tot het verplichten van gratis drinkwater dan in situaties met hoge risico’s voor het algemene publiek. Het verplichten van gratis water voor marathondeelnemers is zinloos, de organisator zorgt er toch wel voor. Het verplichten van gratis water bij ieder buitenevenement schiet ook het doel van de APV voorbij; er is simpelweg geen goede onderbouwing voor te geven op grond van de APV. Laat organisatoren van evenementen met verhoogde gezondheidsrisico’s altijd eerst met een eigen plan voor drinkwaterverstrekking komen. Vervolgens kan de gemeente – met advies van de GHOR – daar een oordeel over geven en waar nodig aanvullende voorschriften stellen. Dit zal toch algauw maatwerk zijn.