Het Verenigd Koninkrijk heeft de afgelopen jaren mede door terroristische aanslagen regelmatig te maken gehad met vals alarm-incidenten, waarbij menigtes op de vlucht sloegen, met alle gevolgen van dien. Prof. John Drury deed hier met zijn team onderzoek naar en geeft adviezen aan professionals over hoe zij de burger beter in staat kunnen stellen om adequaat op een (vermeende) dreiging te reageren.
Een onderzoeksteam onder leiding van professor John Drury bracht in maart 2023 een publicatie uit over de reacties van crowds op signalen van mogelijk gevaar. Het rapport kwam tot stand naar aanleiding van de schaal en frequentie van vals-alarmincidenten in het Verenigd Koninkrijk tussen 2010 en 2019, waarbij crowds op de vlucht sloegen, en waarbij gewonden en zelfs doden zijn gevallen. In het onderzoeksrapport wordt nieuw wetenschappelijk bewijs, in combinatie met bestaande kennis over het gedrag van een menigte als reactie op dreigingen, als basis gebruikt voor praktische aanbevelingen voor professionals die werkzaam zijn op het gebied van noodhulp en crisisbeheersing.
Aanbeveling 1: Integreer de psychologische kennis over publieksgedrag in crisissituaties in trainingen
Het is bekend dat mensen vaak samenwerken en elkaar ondersteunen tijdens crisissituaties en dat competitief gedrag minder gebruikelijk is. Veel van de samenwerking en steun die wordt waargenomen tijdens crisissituaties, is te relateren aan de gedeelde sociale identiteit (social identity). Deze cruciale aannames zouden de basis moeten vormen bij ongeregeldheden en incidenten. Daarnaast is het belangrijk om te herkennen dat vluchten naar aanleiding van een vals alarm geen irrationele reactie is, aangezien aanslagen zich daadwerkelijk hebben voorgedaan. Dit wordt gerelateerd aan de bredere context van dreiging, waardoor het waargenomen gedrag van mensen goed voorstelbaar is.
Procedures en processen die zijn ingevoerd om collectieve weerbaarheid in de samenleving te verhogen, moeten worden gebaseerd op de meest actuele theorieën en feiten over massapsychologie. Een manier om dit te bereiken is volgens Drury en zijn team om de belangrijkste punten van dit onderzoeksrapport op te nemen in trainingen.
Aanbeveling 2: Informeer crowds en bevorder publieke bewustzijn waar er een verhoogde kans op dreiging is
Het achterhouden van informatie voor het grote publiek (‘voor het geval ze in paniek raken’) wordt op meerdere fronten sterk bekritiseerd. In het geval van brand toont bewijs aan dat aanwezigen efficiënter vluchten wanneer hen concreet wordt verteld waar en wat de dreiging is; dit werkt dus beter dan een eenvoudig brandalarm. In een reeks van crisissituaties kan het achterhouden van informatie de relatie met de autoriteiten zelfs ernstig schaden, wat gevolgen heeft voor het zelfvertrouwen van mensen en de doeltreffendheid van hun handelen in een noodsituatie. Drury en zijn team stellen dat er geen reden is om te denken dat het informeren van het publiek of het voeren van bewustmakingscampagnes over terrorisme of andere dreigingen verkeerd uitpakt; de bredere literatuur suggereert zelfs dat dergelijke openbare informatiestrategieën nuttig zijn.
Aanbeveling 3: Bouw langdurige relaties op met burgers om vertrouwen en invloed te krijgen bij de voorbereiding op noodsituaties
De relatie tussen de burger en de informatiebron is cruciaal om te bepalen of informatie vertrouwd en geïnternaliseerd is. Mensen zullen meer overtuigd worden door berichten van bekenden dan door berichten van mensen die als onbekenden worden gezien. Daarom moeten degenen die verantwoordelijk zijn voor de voorbereiding op crisissituaties prioriteit geven aan relaties – en met name gedeelde sociale identiteit – met de gemeenschap als onderdeel van hun communicatie. Een manier om deze gedeelde sociale identiteit te vergroten is, door het begrijpen van elkaars normen en waarden, hen betrekken bij beslissingen en laten zien dat ze worden vertrouwd.
Aanbeveling 4: Gebruik een verbindende taal en ondersteunende vormen van communicatie om de eenheid zowel binnen de menigte als tussen de menigte en de autoriteiten te versterken
Kunnen de autoriteiten en hulpverleners iets doen om een gevoel van eenheid te bevorderen of te versterken? Een aanbeveling is om bij communicatie met crowds collectieve woorden te gebruiken (bijvoorbeeld ‘festivalbezoeker’ i.p.v. ‘dames en heren’). Als er een bepaalde groep bij betrokken is, gebruik dan de eigen naam die de groep voor zichzelf gebruikt (bijvoorbeeld fans van een bepaalde muziekgroep ‘Directioners’ bij fans van One Direction), om de collectieve identiteit te versterken. Om een gedeelde identiteit tussen het publiek en de autoriteiten te creëren of te versterken, omvatten eenvoudige technieken als het verwijzen naar ‘ons’ en ‘wij’ (in plaats van alleen ‘u’). Bovendien kan communicatie die als nuttig, open en respectvol wordt ervaren, een band tussen beide partijen bevorderen.
Aanbeveling 5: Autoriteiten en hulpverleners moeten hun reacties op mogelijke vijandige dreigingen reflexief benaderen, door na te denken over hoe hun acties door de crowd kunnen worden waargenomen en (positief en negatief) invloed kunnen hebben op hen gedrag;
Bij (vermeende) calamiteiten en andere gebeurtenissen is het gedrag van crowds in belangrijke mate een functie van de gepercipieerde legitimiteit van het gedrag van andere groepen. Meer in het algemeen, de betekenis die de crowd toeschrijft aan het optreden van de politie en andere hulpverleners zal van invloed zijn op hoe zij denken, voelen en handelen. Daarom moeten autoriteiten en hulpverleners begrijpen dat de manier waarop ze op een incident reageren een directe invloed heeft op de zorgen- en het gedrag van de crowd. Verder ook hoe de crowd reageert op de ‘dreiging’ zelf.
Aanbeveling 6: Geef voorrang aan informatieve en bruikbare risico- en crisiscommunicatie boven boodschappen gericht op emotionele geruststelling
Mensen die betrokken raakten in valse alarmincidenten die onderzocht zijn in dit onderzoeksrapport werden vaak beschreven als angstig en van streek, en het woord ‘paniek’ werd vaak gebruikt om de emotionele toestand van deze mensen te beschrijven tijdens deze incidenten. Vaak gaat het advies dat zowel voor als tijdens een crisissituatie aan burgers of aan crowds op een evenement wordt gegeven over hun emoties, of over hoe ze zich moeten voelen: ‘kalm blijven’, ‘geen paniek’. Een crowd heeft in noodgevallen praktische informatie nodig; dit zal hen helpen weloverwogen beslissingen te nemen, maar zal ook voorzien in de emotionele behoeften en ervoor zorgen dat ze minder van streek zijn.
Aanbeveling 7: Zorg voor EHBO-middelen die mensen op publieke plekken in staat stellen effectiever op te treden als Zero Responders
De aanbeveling is om op ‘kwetsbare’ drukke locaties, zoals treinstations, EHBO-middelen te plaatsen waar mensen gebruik van kunnen maken. We noemen deze burgerhulpverleners Zero Responders. Zij zullen waarschijnlijk informatie over de dreiging met elkaar en de autoriteiten/hulpverleners kunnen delen.
Wil je het hele onderzoeksrapport over het gedrag van crowds bij vermeende dreigingen lezen? Klik dan op deze link. John Drury, hoofdauteur van dit onderzoeksrapport, verzorgt een masterclass Crowd Psychology for Crowd Safety Management op 14 en 15 september 2023 in Utrecht. Lees verder
