Door Camiel Wijtvliet, ESI
In december 2019 heeft Dr. Natalie van der Wal een blog voor ESI geschreven over haar project EVACUATION. Dit onderzoek, wat bestaat uit een combinatie van inzichten uit psychologie en informatica, heeft als doel om evacuaties en ontruimingen te verbeteren. Van der Wal presenteerde tijdens een webinar van TU Delft de voorlopige resultaten, welke we ook hier graag terugkoppelen.
Verschillende ongewenste gedragingen tijdens een evacuatie/ontruiming
Zoals eind 2019 beschreven, zijn er meerdere ongewenste gedragingen van publiek tijdens een evacuatie/ontruiming. Deze gedragingen kunnen het initiële gevaar nog meer vergroten, waardoor parallel daaraan de kans op meer gewonden of zelfs doden toeneemt. De vijf meest voorkomende gedragen zijn:
- vertraagde reactie;
- niet de dichtstbijzijnde uitgang nemen;
- rennen;
- het incident filmen;
- eerst persoonlijke spullen verzamelen, pas dan ontruimen.
Kan evacuatiecommunicatie deze risico’s voorkomen?
Het onderzoek van Van der Wal heeft zich na deze eerste conclusies gericht op verschillende methoden van communicatie ten tijde van een evacuatie. Via verschillende (126) online beschikbare videobeelden werd onderzocht wat de relatie is tussen evacuatiegedrag en communicatie tijdens de evacuatie. De kracht van deze onderzoeksmethode ligt in de hoge mate waarin de onderzoeksresultaten overeenkomen met de praktijk. De overeenkomsten liggen aantoonbaar hoger dan bij een laboratoriumexperiment. Kanttekening is dat het onderzoek wel afhankelijk is van toevallig filmen door omstanders.
Aan de hand van videobeelden is vastgesteld hoe bezoekers zich daadwerkelijk gedragen tijdens een evacuatie. Daaruit is een kwalitatief model ontwikkeld voor menselijk evacuatiegedrag. De centrale vraag hierbij is of er een (combinatie van) evacuatiecommunicatie is welke bijdraagt aan het verminderen van een vertraagde reactie, filmen en/of rennen.
Er zijn vier soorten van communicatie onderzocht, te weten:
- alarmgeluid;
- algemene vooraf opgenomen boodschap;
- medewerkers begeleiden mensen naar uitgangen;
- live bericht.
Uit het onderzoek van Van der Wal is gebleken dat de meest effectieve manier van evacuatie-communicatie om een vertraagde reactie te reduceren methode 3 is, het gebruik maken van medewerkers die bezoekers begeleiden naar de uitgangen. Uit het (video) onderzoek kan geconcludeerd worden dat wanneer er alleen een alarm afgaat, er vaker sprake is van een vertraagde reactietijd.
Als er alleen alarmgeluid of vooraf opgenomen boodschappen afgespeeld worden, blijkt tevens dat er door bezoekers meer gefilmd wordt. Dit kan gebaseerd zijn op sensatiedrang van bezoekers. De bezoekers willen filmen wat er aan de hand is en zetten het vervolgens op social media. Door enkel het horen van het alarmgeluid, kan het zijn dat bezoekers het gevaar niet direct ervaren, maar wel getriggerd worden dat er iets aan de hand is. Dit is echter wel een aanname die Van der Wal doet, omdat dit niet met zekerheid te stellen is. Om dit met meer zekerheid te kunnen stellen is er meer onderzoek nodig. De vraag daarbij is waarom mensen geneigd zijn te filmen bij het horen van een alarmgeluid.
Alle vier de evacuatiecommunicaties zijn gerelateerd aan minder rennen. Rennen lijkt dus de natuurlijke reactie bij het wegblijven van enige vorm van informatie. Hier plaatst Van der Wal echter wel de kanttekening dat het ook incident gerelateerd kan zijn. De video’s die onderzocht zijn met betrekking tot rennen waren voornamelijk van schietpartijen en bij direct gevaar, zoals een zichtbare brand.
De volgende stap – simuleren
In de volgende stap heeft Van der Wal gebruik gemaakt van Agent Based Modelling. In deze vorm van modelleren heeft iedere agent (persoon in de simulatiesoftware) een eigen denkwijze, wil, keuzemomenten en routering. Met andere woorden, iedere agent maakt zijn eigen keuzes. Door gebruik te maken van simulatiestudies is het mogelijk om risicovolle en niet-frequente scenario’s empirisch te onderzoeken voordat de lessen in de echte wereld worden toegepast. Door gesprekken te voeren met stakeholders van verschillende transportterminals zijn er drie communicatiestrategieën bepaald die onderzocht werden. Deze drie strategieën zijn in transportterminals goed te implementeren.
De onderzoeksvraag tijdens de simulaties luidde: ‘Wat is de effectiviteit van drie communicatiestrategieën voor verschillende menigtesamenstellingen in transportterminals: (1) dynamische vloerverlichting van nooduitgangen die mensen naar uitgangen leidt, (2) personeel dat mensen naar uitgangen begeleidt met verbale en non-verbale instructies, (3) publieke aankondigingen in het Engels.’Er zijn vervolgens drie simulatiestudies gedaan. Bij de eerste simulatiestudie is de dynamische vloerverlichting onderzocht. Hier zijn verschillende dichtheden gebruikt (2/4/8 personen per vierkante meter), waren agents wel of juist niet bekend met de omgeving en werd tot slot gesimuleerd wat het verschil is tussen de noodverlichting aan of uit.
Bij de tweede studie, waar bestudeerd is wat het effect is van instructie gevende medewerkers, zijn wederom de variabelen dichtheid en de bekendheid met de omgeving als parameters ingevuld. Daarnaast is gesimuleerd wat de invloed van het aantal medewerkers is.
Bij de derde studie, waarin de publieke aankondigingen werden gesimuleerd, waren de parameters opnieuw de dichtheid en daarnaast verschillende culturele clusters, welke refereren aan het percentage agents dat de Engelse taal beheerst en de aankondiging kan begrijpen.
Resultaten
De dynamische vloerverlichting blijkt alleen effectief als de dichtheid van de menigte hoog is, of wanneer bezoekers niet bekend zijn met de omgeving. Een transportterminal met een lage dichtheid waar relatief weinig bezoekers komen of bezoekers die bekend zijn met de omgeving (terugkerende bezoekers), zal hoogstwaarschijnlijk weinig baat hebben bij een dynamische vloerverlichting.
Zoals hierboven al beschreven bleken aanwijzingen van het personeel een van de meest effectieve communicatiestrategieën voor noodsituaties. Uit de simulaties is gebleken dat ook de aanwijzingen van het personeel alleen een groot verschil maken bij een hoge dichtheid en wanneer bezoekers niet bekend zijn met de omgeving. Als deze strategie in de praktijk getest wordt, is het dus raadzaam om een pilot te starten in een terminal met een hoge bezoekersdichtheid.
Uit de derde simulatiereeks is gebleken dat Engelse aankondigingen via de omroepinstallaties de evacuatie vertraagden van voornamelijk Engelssprekende menigten, doordat de gelijktijdige uitstroom congestie veroorzaakte bij de uitgangen. De Engelstalige aankondigingen verbeterde juist de evacuatiesnelheid in multiculturele en meertalige menigten. Dit resultaat werd in eerste instantie niet verwacht, maar lijkt verklaard te kunnen worden doordat, wanneer een menigte meertalig is en niet iedereen de aankondiging direct begrijpt, er verschillende fases in de evacuatie te definiëren zijn. Degene die de boodschap en de situatie direct begrijpen, zullen starten met evacueren. De overige personen zullen uiteindelijk volgen, maar zullen wel een vertraagde reactietijd hebben. Een meertalige menigte kan dus bijdragen aan een vertraagde reactie, maar doordat er minder congestie ontstaat bij de uitgangen is de totale evacuatietijd lager.
Wat leren we hiervan?
Ongewenste gedragingen ten tijde van een evacuatie dienen ten behoeve van de veiligheid zo veel mogelijk te worden voorkomen. Een communicatiestrategie of een combinatie van meerdere communicatiestrategieën kan hieraan bijdragen. Uit de verschillende simulaties bleek dat de dichtheid van de menigte een invloed heeft op zowel de effectiviteit van noodverlichting als van de begeleiding van personeel. Juist wanneer de dichtheid hoger is, blijkt het effect van deze twee strategieën hoger. Ook als bezoekers niet bekend zijn met de omgeving is het helpen deze twee strategieën om ongewenste gedragingen tegen te gaan.
Voor ieder evenement of drukbezochte plaats dien je dus altijd goed voor te denken over je publieksprofiel wat je verwacht en welke maatregelen het beste passen bij de verwachte dichtheden, de situatie en de doelgroep. Overigens zien wij ook een parallel met de huidige uitdagingen in binnensteden als het gaat om loopstromen in winkelgebieden: het louter informeren van de crowd met pijlen en rijbaanscheiding zal minder effectief zijn dan wanneer dit ondersteund wordt met hosts.