Een blog van Dr. Natalie van der Wal
Natalie van der Wal is een Marie Sklodowska-Curie Senior Research Fellow bij het Centre for Decision Research, Leeds University Business School. Het doel van haar project EVACUATION, is om evacuaties en ontruimingen te verbeteren. Dit doet zij door inzichten uit psychologie en informatica te combineren, samen met hulp van crowd safety professionals. Deze blog rapporteert haar bevindingen van de interviews met crowd safety experts over gevaarlijke gedragingen tijdens ontruimingen en mogelijke communicatie-oplossingen die deze kunnen voorkomen om uiteindelijk levens te kunnen redden.
Motivatie voor dit onderzoek
Brand, terroristische aanslagen, slecht weer en andere noodsituaties vereisen een evacuatie of ontruiming. Helaas leiden veel noodsituaties tot gewonden en doden. Menselijk gedrag tijdens de evacuatie of ontruiming kan het initiële gevaar nog meer vergroten, bijvoorbeeld door een vertraagde reactie of door niet de dichtstbijzijnde (nood)uitgang nemen.
In dit onderzoek heb ik tien veiligheidsexperts geïnterviewd over hun ervaringen met menselijk gedrag tijdens evacuaties en ontruimingen. Mijn doel was om te onderzoeken:
- Welk gevaarlijk gedrag komen zij tegen tijdens ontruimingen en evacuaties?
- Welke oplossingen zien zij?
De interviews met crowd safety experts
Ik heb tien open interviews gehouden met vier politieagenten, vier evenementenveiligheidsexperts, twee brandweer- en gebouwenveiligheidsexperts en een vliegtuigveiligheidsexpert. Het doel van de interviews was niet het testen van kennis, maar juist om ervaringen te delen.
Resultaten: evacuatie/ontruimingsgedragingen
De vijf gedragingen die crowd safety experts het meest ervaren zijn:
- Vertraagde reactie;
- Niet de dichtstbijzijnde uitgang nemen;
- Rennen;
- Het incident filmen;
- Eerst persoonlijke spullen verzamelen, pas dan ontruimen.
Ik bespreek een aantal voorbeelden van de gedragingen die de crowd safety experts tegenkomen en welke oplossingen zij daarvoor aandragen. Dit is een samenvatting, een uitgebreider verslag kun je lezen op mijn Engelstalige research blog
1. Vertraagde reactie – Voorbeelden van de experts
- “[Een vertraagde reactie] gebeurde omdat de bezoekers van het evenement nog niet konden zien dat er slecht weer op komst was of omdat ze aan het wachten waren op instructies.”
- “[Een vertraagde reactie] gebeurde door de manier van spreken tegen de bezoekers van het evenement. Er werd te vriendelijk en kalm gevraagd of de mensen konden weggaan omdat er slecht weer op komst was.”
- “De bezoekers van het evenement dachten dat het bericht dat een bepaald gebied vol was, niet klopte, want ze konden nog lege ruimte op het plein zien. Toen tweetten ze dat er nog plek was. Zij wisten niet dat er een stroom bezoekers aankwam die het plein binnen 10 minuten vol zou maken.”
Mogelijke oplossingen voor een vertraagde reactie?
- Zorg dat jouw stemgebruik en lichaamstaal overtuigend zijn en urgent klinken, wanneer je evacuatie instructies communiceert.
- Communiceer al bij aankomst met jouw bezoekers, wanneer ze mogelijk nog niet onder invloed van alcohol of drugs zijn. Vertel ze waar de uitgangen zijn en wat ze moeten doen in geval van nood.
- Herhaal, herhaal, herhaal. Wanneer een person onder invloed is van alcohol of drugs, dan moet je jouw boodschap meerdere malen herhalen, voordat ze jouw boodschap zullen opvolgen.
2. Niet de dichtstbijzijnde uitgang nemen – voorbeelden van experts
- “Mensen hebben een bepaald doel waar ze naartoe willen. Ze gaan bijvoorbeeld naar hun auto in de parkeergarage of hun tent op de camping. Dit kan leiden tot de bekende weg nemen in plaats van de dichtstbijzijnde uitgang.”
- “Mensen volgen elkaar. Als je de eerste person niet in de juiste richting stuurt, denk dan aan een hele stroom bezoekers die de verkeerde kant op gaat.”
- “Zelfs als je borden hebt op een evenement, dan kunnen mensen het wellicht niet zien. Borden kunnen te laag hangen of te klein zijn. Of ze geven niet aan naar welke uitgang ze leiden (bijv. parkeergarage, camping, treinstation).
Oplossingen die leiden tot het nemen van de dichtstbijzijnde uitgang
- Borden op evenementen moeten aangeven waar ze naartoe leiden. (bijv de camping of parkeerplaats). Anders ben je geneigd de voor jou bekende weg te nemen.
- Gebruik technologie, zoals IKEA, waarbij pijlen op de vloer worden geprojecteerd die in geval van nood van richting kunnen veranderen naar de dichtstbijzijnde uitgang.
- Gebruik hele grote borden die hoog hangen op evenementen in de buitenlucht. Zodat iedereen ze van veraf kan zien.
3. Rennen – voorbeelden van de experts
- “Mensen rennen niet in de meeste situaties, alleen als ze gevaar kunnen zien of horen.”
- “Ik heb opgemerkt dat mensen die helemaal niet fit genoeg zijn om te rennen toch vaak rennen of dat mensen de verkeerde kleren dragen om te kunnen rennen (bv. Slippers, jurk, hoge hakken). Er raken meer mensen gewond door rennen dan door het incident zelf.”
- “Wanneer mensen rennen, dan vallen ze, blokkeren of vertrappen ze anderen.”
Mogelijke oplossingen om rennen te voorkomen (of niet)
In plaats van rennen te voorkomen, droegen de experts oplossingen aan die vooral focussen op of je de mensen wilt laten staan, lopen of rennen.
- Soms wil je dat mensen rennen, bijvoorbeeld wanneer er een direct levensbedreigend gevaar is. Je moet het risico en de bedreiging begrijpen.
- Denk aan de omgeving: is het een open plek of bijvoorbeeld een ondergronds metrostation? Als je mensen de roltrap op laat rennen, dan zullen ze waarschijnlijk vallen, anderen blokkeren of vertrappen.
- Als rennen meer gevaar oplevert, dan laat je bezoekers niet rennen.
4. Het incident filmen – voorbeelden van de experts
- “Heel hinderlijk, alleen oog voor wat je filmt, anderen niet in beeld willen hebben, in de weg van hulpdiensten en veiligheidsmensen staan.”
- “Ik heb meegemaakt dat mensen het incident filmden terwijl het gebeurde, bijvoorbeeld een bom die ontploft in een metro station, maar meer mensen raakten gewond door rennen dan door filmen.”
- “Dit zal je altijd houden. Als mensen denken dat ze geen direct gevaar lopen, dan zullen ze filmen. Is menselijk gedrag, we willen kijken en het van dichtbij zien. Mensen zijn nieuwsgierig en hebben toegang tot mobiele telefoons met camera’s.”
Mogelijke oplossingen om filmen te voorkomen
- Lijkt niet voorkomen te kunnen worden, mensen zijn te nieuwsgierig en willen blijven filmen.
- Soms kan het verplaatsen van mensen het filmen voorkomen: “Stel er gebeurt iets op een evenement en mensen willen dat filmen en staan daarbij vooraan. Hoe los je dat op? Mijn prioriteit is op dat moment niet het filmen oplossen, maar om het rustig en veilig te krijgen. Dan zal er ook niet meer gefilmd worden.”
5. Eerst persoonlijke spullen verzamelen, pas dan ontruimen – voorbeelden van experts
- “Ik klop op de deur en geef mensen instructie om te ontruimen. Afhankelijk van het risico geef ik ze twee minuten op hun belangrijke spullen te verzamelen voordat ze hun woonruimte verlaten.”
- “In onze ziekenhuisontruimingen communiceren we specifiek om je jas en autosleutels te pakken alvorens te ontruimen. Dit is omdat we grote afdelingen ontruimen en uit ervaring weten dat mensen terug willen om hun spullen op te halen. Dat voorkomen we nu door dit direct te communcieren.”
Mogelijke oplossingen om persoonlijke spullen verzamelen te voorkomen
- Op een evenement of in bepaalde gebouwen kun je de garderobe afsluiten en zorgen dat de bezoekers op een ander, veilig, tijdstip hun spullen kunnen ophalen.
- In het vliegtuig zeggen we nu “in het geval van een evacuatie, laat je spullen achter”. We passen onze safety briefing regelmatig aan gebaseerd op de laatste bevindingen en onderzoeken.
Reflecties & Aanbevelingen
Ik heb veel van de interviews geleerd. Het is belangrijk om als onderzoeker ook met mensen in de praktijk te praten. Dan kun je zorgen dat jouw onderzoek niet theoretisch blijft, maar ook toegepast kan worden in de werkelijkheid. Ook heb je veel meer voorbeelden van hoe het er in de werkelijkheid aan toe gaat. Dat helpt je jouw onderzoeksvragen beter aan te laten sluiten op de werkelijkheid.
Het is niet alleen belangrijk voor onderzoekers en safety practicioners om samen te werken, ook voor crowd safety experts onderling. Je kunt veel van elkaars ervaringen leren. Samen kunnen we evacuaties/ontruimingen en elkaars veiligheid verbeteren.