We staan aan de vooravond van een tropische week, waarbij de temperatuur kan oplopen tot wel 37 graden. Er kan sprake zijn van regionale hittegolven, waarbij de warmte meerdere dagen aanhoudt. Als organisator heb je een verantwoordelijkheid voor de gezondheid en veiligheid van de bezoekers tijdens jouw evenement. Wat betekent de extreme warmte dan voor de evenementen die gepland staan tijdens deze dagen? Welke regels en richtlijnen zijn er? En welke maatregelen kun je als organisator nemen om jouw evenement veilig te laten verlopen?
Welke risico’s zijn er bij extreme warmte?
De grootste risico’s bij extreme warmte hebben direct betrekking op de gezondheid van bezoekers. De warmte kan leiden tot onwelwordingen of zelfs levensbedreigende situaties.
Wanneer er niet veel schaduwplekken zijn op een evenement, dan is verbranding door de zon misschien één van de eerste dingen waar je aan kunt denken. Het is een reactie van de huid op uv-stralen en kan erg pijnlijk zijn.
Tijdens warmte heb je meer vocht nodig omdat je door zweet veel vocht verliest. Je moet dus meer drinken om je vochtbalans op peil te houden. Bij vochttekort is een risico op uitdroging. Op evenementen waar veel alcohol genuttigd wordt is het risico op uitdroging groter. Alcohol werkt vocht afdrijvend en vergroot daarmee het risico op uitdroging. Teveel water drinken kan ook gevaarlijk zijn; in 2006 overleden twee deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse omdat zij waarschijnlijk teveel gedronken hadden. Hoe gek dat misschien ook klinkt, leidt warmte dus ook tot een groter risico op waterintoxicatie.
Verliest iemand meer vocht dan hij drinkt, dan kan het lichaam niet meer goed afkoelen. Daardoor wordt de temperatuur in het lichaam hoger. Wanneer een lichaam in de zon te warm en te droog wordt, kan dat leiden tot een zonnesteek.
Wanneer iemand niet op tijd afkoelt leidt dat tot oververhitting ofwel een hitteberoerte. Dit is een zeer gevaarlijke situatie. De kans op oververhitting is groter bij gebruik van alcohol, drugs en of medicijnen.
Evenementkenmerken
De genoemde risico’s als gevolg van warmte kunnen in verschillende mate optreden bij uiteenlopende soorten evenementen.
Specifieke doelgroepen zijn gevoeliger voor extreme warmte. Ouderen hebben bijvoorbeeld een verminderd dorstgevoel en gebruiken relatief vaker medicijnen. Dit kan ervoor zorgen dat de water- en zouthuishouding in het lichaam verstoord wordt. Dit kan leiden tot uitdroging, te weinig zweten en onwel worden.
Hoge dichtheden van bezoekers bij festivals of concerten kunnen ook zorgen voor extra warmte. De massa vormt daarbij één thermische eenheid. De temperaturen kunnen daarbij flink oplopen.
Het zijn niet alleen risico’s die betrekking hebben op gezondheid. Aanhoudende warmte kan leiden tot droogte wat zorgt voor een groter risico op brand. Elektrische installaties die gebruikt worden op evenementen moeten harder werken om de apparatuur te koelen. Dat geldt voor koelinstallaties maar bijvoorbeeld ook voor geluidsapparatuur dat gebruik maakt van ventilatoren. En dan is er ook nog een verhoogd risico op natuurbranden.
Welke regels en richtlijnen zijn er?
In Nederland zijn er een aantal regels en richtlijnen opgesteld over hoe om te gaan met warmte. Zo is er het RIVM hitteplan. Hierin zijn algemene tips te lezen voor bezoekers om de gevolgen van warmte te beperken. Daarnaast wordt geadviseerd om na te denken over het veranderen, verkorten, verplaatsen of bijvoorbeeld onderdelen van het evenement te laten vervallen. Ook is er de GGD-richtlijn “Gezondheidsrisico’s van zomerse omstandigheden”. In deze richtlijn voor burgers wordt ook ingegaan op risico’s die kunnen optreden bij evenementen.
In de richtlijn Veldnorm Evenementenzorg zijn praktische aandachtspunten benoemd die kunnen worden toegepast voor de hulpverlening in warme omstandigheden. Denk aan voldoende middelen om te koelen. Als eis is opgenomen dat een EHBO-post ingesteld dient te zijn op klimatologische omstandigheden. Ook is opgenomen dat iedere evenementenzorgverlener alleen handelingen mag uitvoeren waartoe hij bevoegd en bekwaam is. Hulpverlening bij hitte is één van deze specifieke competenties, zoals Eerste Hulp Bij Drank- Drugsincidenten (EHBDu) dat ook is.
Er is geen wet- en regelgeving die voorschrijft hoe om te gaan met warmte bij evenementen. Wel kan de gemeente tijdens warm weer in de vergunning voorwaarden stellen aan de beschikbaarheid van voldoende drinkwater en verkoeling. De gemeente (burgemeester / bevoegd gezag) beslist ook of een evenement afgelast moet worden in verband met hitte of voorspeld noodweer. Zij laten zich daarbij informeren door de GHOR of GGD. Daarom is het goed om aantoonbaar te maken welke maatregelen jij neemt om de risico’s tijdens extreme warmte te verkleinen. Zijn je maatregelen op orde? Dan zal er wellicht minder noodzaak zijn om een evenement af te gelasten.
Welke maatregelen kun je treffen als organisator?
Maatregelen die je kunt nemen verschillen per evenement en zijn direct gekoppeld aan de risico’s die passen bij het type bezoeker, de specifieke locatie, de activiteit en de mate van inspanning. Er zijn weliswaar richtlijnen, maar bij een zwemwedstrijd zijn er andere risico’s dan bij een hardloopevenement dat plaatsvindt tijdens extreme warmte.
Als eerste kun je zorgen voor goede weerbewaking. Vanaf 14 dagen voorafgaand aan een evenement kun je op basis van weermodellen al zien of er een risico is op extreme warmte. Je kunt je daarbij ook laten bijstaan door een professionele meteoroloog. Als er een risico op warm weer aanwezig is dan heb je nog tijd om maatregelen te nemen. Ook kan een meteoroloog voor jouw evenementenlocatie een voorspelling maken. Dat is altijd nauwkeuriger dan het landelijke weerberichten. Zelfs in Nederland kunnen grote verschillen optreden in weersomstandigheden. Vindt het evenement plaats op een ondergrond van zand? Dan moet je er rekening mee houden dat temperaturen sneller oplopen. Organiseer je een evenement in stedelijk gebied, dan heb je kleinere kans op een verkoelende wind dan in een open gebied.
Waarschuwen en informeren van bezoekers ligt misschien voor de hand, maar een goed advies op maat aan jouw bezoekers kan een enorm verschil maken. Zo kun je informatie geven over het herkennen van symptomen van uitdroging, te veel water drinken of oververhitting. Benut ook de richtlijnen van de GGD! Zo kun je adviseren schaduwplekken op te zoeken, goed in te smeren, luchtige kleding te dragen en richting specifieke doelgroepen kun je zelfs oproepen om niet richting het evenement te komen. Tijdens het evenement kun je bezoekers ook via geluidsinstallaties of schermen wijzen op praktische zaken zoals waar drinkwaterpunten zich bevinden, om zonnebrand te smeren. Zo draag je bij aan grotere zelfredzaamheid onder bezoekers.
Zorg voor voldoende gratis drinkwater, hier schreven we eerder al een blog over. Daarbij hoort ook een passend advies over hoeveel water gedronken moet worden. Druk dat nooit uit in hoeveelheden, dit kan per persoon sterk verschillen en hangt af van de mate van inspanning, leeftijd en fysieke toestand van de bezoeker.
Als je kijkt naar de risico’s die warm weer met zich meebrengen, dan zijn er veel risico’s te verkleinen door het hebben of creëren van voldoende schaduwplekken op een evenement. Ook kun je gratis zonnebrand of zonwerende kleding-accessoires verstrekken. Je zult hier wel op voor moeten denken. Je kunt namelijk niet pas enkele dagen voorafgaand aan het evenement met allerlei tentconstructies komen aanzetten bij een gemeente. En leveranciers zullen in veel gevallen ook niet in een paar dagen duizenden petjes of zonnebrillen op voorraad hebben. Daarnaast kun je mogelijk nog zorgen voor meer ruimte op je evenement, zodat de dichtheden van bezoekers afnemen.
Als er dan toch bezoekers onwel worden door de warmte, is het van belang dat er voldoende evenementenhulpverleners aanwezig zijn die specifieke competenties hebben met betrekking tot warm weer. Dat laatste is zeer belangrijk, omdat symptomen van oververhitting en bijvoorbeeld onderkoeling nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Zorg dat EHBO-posten of -ruimtes gekoeld kunnen worden en zorg voor koelmiddelen waarmee je oververhitte personen kunt koelen.
Bij evenementen waar een sportieve inspanning geleverd wordt, is het zinvol niet alleen naar de temperatuur te kijken. Ook andere variabelen als luchtvochtigheid, wind en zonnestraling hebben een grote invloed op het welzijn van de deelnemers. Deze variabelen zijn gebundeld in de WBGT (Wet Bulb Globe Temperature). Dit getal is een index voor het risico op hitteletsels. Indien een grote lichamelijke inspanning geleverd wordt, zoals bijvoorbeeld bij het lopen van een hardloopwedstrijd, kan overwogen worden om koelbaden in te zetten. Goed te weten is dat hier een behoorlijk medisch protocol bij komt kijken. Laat je hier dus goed over informeren voordat je dergelijke maatregelen inzet.
Parameters
In ieder geval van belang is om op voorhand vast te stellen welke maatregelen nodig zijn bij welke parameters. Bij welke verwachte weersomstandigheden ga je mensen informeren, wanneer ga je extra waterpunten inrichten en wanneer moet je evenement worden aangepast. Dit is een essentieel onderdeel in je veiligheidsplan wanneer je iets organiseert in de zomermaanden. Waar bij het ene evenement pas maatregelen nodig zijn bij 30 graden, kan dat bij een evenement met een hoge mate van inspanning al bij 20 graden het geval zijn. Oververhitting kan bij een hoge mate van inspanning, zoals het lopen van een marathon, al optreden bij een WBGT van 16 graden. Staar je dus niet blind op de in het RIVM-hitteplan vermelde 25 graden als vertrekpunt voor het nemen van maatregelen, maar stem de parameters af op jouw evenement. De GGD of GHOR kan hierover meedenken. Heb je een specifieke doelgroep op jouw evenement? Bedenk dan goed welke impact warmte heeft op jouw bezoekers. Komt de warmte na een relatief koele periode? Dan is een lichaam in mindere mate gewend om met de warmte om te gaan en zijn er hogere gezondheidsrisico’s dan wanneer de warmte al een tijd aanhoudt.
Opleidingen
In onze opleidingen besteden we op verschillende punten aandacht aan het omgaan met risicovol weer op evenementen. Zo behandelen we de inzet van zorgverleners in de cursus Gezondheid en de Veldnorm Evenementenzorg. In de cursus risicovol weer bij evenementen behandelen we hoe je je kunt voorbereiden op noodweer en de wijze waarop je dit kunt vertalen in preventieve maatregelen, planvorming en preparatie, alsook de besluitvorming die nodig kan zijn wanneer noodweer nadert. Daarin maken we telkens de verbinding tussen nieuwe inzichten, theorie en praktijk!
