Senior adviseur & inspecteur bij ESI
In 2022 publiceerde de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) een “Global Standard for Safe Listening Venues & Events”. Na internationaal onderzoek is de WHO tot de conclusie gekomen dat, vandaag de dag, circa 1 miljard jongeren in de wereld een groot risico lopen op gehoorbeschadiging door het luisteren naar muziek tijdens evenementen en in concertlocaties.
Dit is een belangrijk onderwerp omdat gehoorschade blijvend is. Een piep in de oren na een avond te veel geluid kan na een paar dagen wegebben, maar laat een litteken achter. Meerdere littekens betekent blijvende gehoorvermindering. Eerst heeft degene die schade oploopt het niet door; je hoort immers niet wat je niet hoort, dus ga je zonder weet te hebben van deze littekens vrolijk verder, en wordt de schade alsmaar groter. Totdat je je ervan bewust wordt. Je moet dan verder leven met een handicap. Want dat is het, kan ik uit eigen ervaring zeggen.
De WHO is enkele jaren geleden een groot onderzoeksproject gestart, bestaande uit twee onderzoekteams: een team medici, vooral audiologen, en een team technici. Centrale leiding van dit rapport werd uitgevoerd door medewerkers van de Universiteit van Nottingham. Vanuit Nederland deed Dhr. Jan De Laat, audioloog verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum, mee. Naast hem zijn onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Denemarken, Noorwegen, Frankrijk, Zwitserland en Nigeria bij dit rapport betrokken.
De teams zijn begonnen met vergelijken van wetgeving en (geluids-)normen die zijn vastgelegd in Decibel (kortweg dBa). Daarnaast zijn honderden evenementen en concerten gemeten en geregistreerd. De uitkomst van dit onderzoek is een lijst met zes onderwerpen waarmee individuele landen aan de slag kunnen om deze Global Standard te implementeren. Hieronder de zes (kern)onderwerpen die laten worden toegelicht:
- Om gehoorbeschadiging te voorkomen mag geluidbelasting gemiddeld niet hoger dan maximaal 100 dBa zijn.
- Geluid tijdens evenementen en in concertlocaties moet permanent worden gemonitord.
- Concertlocaties zouden vanuit de bouw-wetgeving verplicht moeten worden om wanden te bekleden met materiaal met een bepaalde akoestische werking. Hard beton en plastic weerkaatsten geluid(golven) en dat verhoogt de belasting op de oren. Je krijgt in een gebouw met alleen betonnen muren dus “2x geluid om je oren”, om het maar zo te noemen.
- Alle aanwezigen (bezoekers en medewerkers) moeten de beschikking krijgen over gehoorbescherming. Bezoekers moeten wegwerp-pluggen tegen kostprijs kunnen aanschaffen en medewerkers moeten vanuit de werkgever de beschikking krijgen over herbruikbare professionele gehoorbescherming.
- Elk evenement of feestlocatie moet beschikken over stiltezones. Een deel van de totale vloeroppervlak waar geen geluidsboxen hangen en de oren van de bezoekers door wanden ook niet rechtstreeks belast worden door geluidsgolven vanuit andere boxen.
- Medewerkers moeten opgeleid worden in het gebruik van gehoorbescherming vergelijkbaar met andere veiligheidstrainingen. Daarnaast wordt geadviseerd om projectmedewerkers tijdens hun briefing op dit onderwerp te wijzen. Elke locatie zou, bijvoorbeeld in de huisregels of locatie-instructies, bewustwording moeten gaan kweken.
Om maar met punt 6 te beginnen: de doelgroep voor deze trainingen bestaat volgens dit advies uit alle professionals die met (overmatig) geluid in aanraking kunnen komen: muzikanten, technici, organisatoren, verhuurders van locaties en overheden. Ik denk dat beveiligers en horecapersoneel even vergeten zijn, maar wat mij betreft mogen die professionals erbij gevoegd worden.
Leden van deze beroepsgroepen zijn ook meteen de mensen die de beschikking moeten krijgen over professionele gehoorbescherming. Ik zie nog wekelijks beveiligers, barpersoneel en stagecrew met gele wegwerp pluggen in hun oren. Die dingen zijn prima voor als je af en toe je oren even “to the max” belast, maar voor medewerkers die elk weekend “in de herrie” moeten werken zouden beter functionerende beschermers geen overbodige luxe zijn. Denk aan de tijd dat mensen nog met asbest werkten: tegen de tijd dat de lichamelijke klachten komen zijn we jaren verder en is de oorzaak (en de aansprakelijkheid) “in das blaue hinein”. Dat gun je niemand, toch?
Het onderwerp “stiltezones” is een lastige. Dat betekent dat er een verbouwing plaats moet vinden in de gebouwen die professioneel gebruikt worden voor evenementen en feesten. Geluidsplannen moeten worden aangepast, boxen moeten verhangen worden en wanden met bepaalde bekleding moeten worden geplaatst.
Er zijn nog niet veel wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar stiltezones omdat er nog maar weinig van zijn. We weten vanuit de medische hoek wel dat het goed is je oren niet continu te belasten, je moet ze ook een periode rust gunnen tijdens een concert of festival.
De stiltezones die onderzocht zijn gaven twee duidelijke inzichten: houd het geluid in die ruimtes zo rond de 70 dBa, wat gelijk is aan het geroezemoes van bezoekers van een schouwburg tijdens de pauze, en de tweede uitkomst was dat mensen die deze stiltezones opzochten dat ook deden om gezellig te kletsen. Het sociale aspect van het bezoeken van een concert of evenement werd hierdoor duidelijk versterkt. Tot zover concertlocaties.
Ik ben benieuwd hoe een organisator stiltezones tijdens een stadsfestival zoals Koningsdag gaat inrichten. Worden de straten tussen de muzieklocaties in het geluidsplan dan stiltezones genoemd?
Of moeten we in de toekomst op elk plein een stiltegebied gaan inrichten? Ik heb zelf nog geen idee. Het rapport geeft hoofdlijnen aan die elk land zelf moet inbouwen in de regelgeving.
Nummer 3: Het “akoestische profiel” van een gebouw verbeteren is ook best ingewikkeld. Een speciaal bedrijf is nodig om metingen te doen en geluidsabsorberende materialen zijn natuurlijk duurder in aanschaf en onderhoud (denk aan schoonmaken na elk evenement) dan een gladde plastic plaat, maar bij een volgende verbouwing zou dit onderwerp prima ter tafel kunnen komen. De komende Omgevingswet zou hier wat van moeten gaan vinden. Daar duik ik de komende weken maar eens in.
Het makkelijkste van de zes onderwerpen: geluid permanent monitoren. In de wereld van de vergunningen staan er eigenlijk altijd al vergunningsvoorwaarden beschreven over geluid en geluidsnormen. Dus eigenlijk kan elke gemeente nog dit jaar aan de slag met een voorschrift dat gedurende de uitvoering van het evenement het geluid permanent gemonitord moet worden en dat de dienstdoende geluidstechnici in de Front Of House deze metingen moeten lezen en ernaar moeten handelen. Een winstpakker zogezegd.
Dan ga ik over naar het meest controversiële onderwerp uit deze “Global Standard for Safe Listening Venues & Events”: de 100 dBa geluidsnorm. Dit document refereert onder andere naar onderzoeken van tientallen evenementen in Zwitserland en naar de uitkomsten van een onderzoek van 600 evenementen en concerten in Noorwegen. 100 dbA “is the max” qua blootstelling tijdens een evenement of concert dat meerdere uren duurt. De Noorweegse onderzoekers onderzochten evenementen die langer dan 4 uur duurden.
In Nederland bepaalt elke gemeente zelf de maximale geluidsbelasting tijdens een concert of evenement. Hierbij worden de locatieprofielen, het bezoekersprofiel en het evenementprofiel meegewogen. Soms mogen organisatoren over de 100 dBa geluidsbelasting gaan, maar soms ook niet. Dat is gemeentelijk beleid bedoeld om bezoekers en omwonenden te beschermen.
Vanuit het medisch team weten we nu dat een overschrijding van die 100 dBa een zeer aannemelijke kans op gehoorbeschadiging oplevert. Ga je daar tijdens een optreden overheen, dan zouden de oren van de aanwezigen gecompenseerd moeten worden door een periode van (veel) minder geluid om de risico’s even groot te laten zijn.
Een lastige norm, want wat als bezoekers 20 minuten gezellig bijkletsen in een stiltezone, moet je dat dan wel of niet meenemen in de berekeningen m.b.t. dat gemiddelde? Ik schat in van niet, maar het rapport is daar niet echt duidelijk over.
En dan nog iets: Geluidsversterking gaat niet lineair, maar via een kromme. In gewoon Nederlands betekend dat een verschuiving van 100 dBa naar 110 dBa niet 10 honderdste extra is, maar om en nabij een verdubbeling van het geluidsniveau betreft.
Grofweg gesteld zou 5 minuten een verdubbeling van geluid in de grote zaal, moeten worden gecompenseerd met 10 minuten halvering van het geluid… 50 dBa is minder dan geroezemoes van mensen die bij elkaar staan te kletsen. Dan dus 10 minuten helemaal geen geluid. Grote blokken van stilte. Ziet u het gebeuren? Dat is dodelijk voor de ambiance. Sta je lekker te dansen stopt de muziek ineens 10 minuten omdat je oren anders kans lopen om beschadigd te raken. Ik zie dat nog niet zo snel gebeuren.
Elke geluidstechnicus weet dat bijna elk lied geproduceerd wordt naar een climax toe. Het slotakkoord is bijna altijd luider dan de intro. Als je onder die 100 dBa gemiddeld wilt blijven moet je dus wel heel zacht beginnen. Wetenschappelijk zal het allemaal wel kloppen, maar praktisch zie ik nog wat hobbels.
En dan nog een juridische hobbel: deze Global Standard nodigt lidstaten van de WHO uit om deze standard om te zetten naar wetgeving, richtlijnen en voorschriften. Maar de meeste voorschriften en vergunningen met betrekking tot dit onderwerp zijn bevoegdheden uit het gemeentehuis en niet vanuit de landelijke wetgever. De komende Omgevingswet zou dit voor een groot deel kunnen borgen, maar de implementatie is weer uitgesteld, dus gaat het nog even duren voordat de oren van de Nederlandse concertbezoeker of festivalgo-er worden beschermd. Tenzij gemeenten zelfstandig aan de slag gaan met de normen genoemd in de exploitatie- en evenementenvergunningen. Daarnaast hoop ik persoonlijk dat organisatoren/ondernemers hun verantwoordelijkheden oppakken en hun professionals meer dan nu voorzien van professionele gehoorbescherming. Daarmee houden ze hun personeel gezond voor in de toekomst. Daar heeft iedereen baat bij.
Ik ben benieuwd hoe dit onderwerp in de toekomst verder gaat. Jij ook? Laat het me dan weten want alleen samen kunnen we evenementen veiliger maken. Reacties kunnen naar info@esi.email.
Zie ik je 9 maart tijdens ons jaarcongres in Flint in Amersfoort? Dan kunnen we het er samen even over hebben als daar belangstelling voor is.
