Een blog van Tom Bindels, Event Safety Institute
Terroristische aanslagen domineren het nieuws en staan hoog op de politieke agenda. Ook bij evenementenorganisatoren, gemeenten en politie heeft het risico aandacht. Vooral ‘soft targets’ zoals evenementen vormen een doelwit, zo blijkt uit de aanslagen in Nice, Berlijn en Manchester. Na elk incident volgt de vraag ‘Wat hadden we kunnen doen om dit te voorkomen?’ In deze blog komen een aantal tips aan de orde voor het beschermen van een evenement tegen een terreurdaad, die eerder deze maand ook werden behandeld op het Britse Eventmanagerblog.com.
Proportionele maatregelen
We zien dat na de recente aanslagen in Europa op evenementen en andere publieke plaatsen, ook bij de voorbereidingen van evenementen in Nederland rekening wordt gehouden met terrorisme. Het is onmogelijk om tegen alle mogelijke vormen van terreur de maximale maatregelen te nemen. Dit rechtvaardigt een fatalistische houding ten aanzien van aanslagen echter niet. Een organisator blijft verantwoordelijk voor het organiseren van een veilig evenement en dient zich daarbij in te spannen de veiligheid van haar bezoekers zo veel als redelijkerwijs mogelijk te waarborgen. Een burgemeester blijft verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid in zijn/haar stad en zal zich er veelal van willen vergewissen dat alle noodzakelijke veiligheidsmaatregelen zijn getroffen. Hieronder geven we enkele tips waarmee een organisator een evenement beter weerbaar kan maken tegen een terreurdaad.
Dynamische risico’s in kaart brengen
Terroristen gaan voor maximale impact. Het doel van een terrorist is om met zijn actie zoveel mogelijk slachtoffers te maken. Hij offert er in veel gevallen namelijk zijn leven voor op. Dit is ook de reden waarom ‘crowds’ tot een doelwit zijn geworden. Bij het organiseren van een evenement verschilt de verdeling van de drukte en de bijkomende risico’s per locatie en per tijdvak. Voor aanvang van het evenement is de drukte het grootst bij in de ingangen. Hier vormen wachtrijen een risico. Tijdens het programma is de drukte het grootst op de kijklocaties. Na het aflopen van het evenement start de uitstroom en bevinden zich de meeste mensen bij de uitgangen. Helaas beseffen terroristen zich dit ook, zoals we hebben kunnen zien bij de aanslag in Manchester. Met een dynamische risicokaart kunnen deze risico’s in beeld worden gebracht. In deze kaart wordt per tijdvak aangegeven waar de drukte en het risico het grootst is. Hierdoor wordt duidelijk waar voor, tijdens en na het evenement de focus op veiligheid van belang is. Hierbij is bijzondere aandacht nodig voor:
- Toevoerwegen
- De ingang(en)
- Knelpunten en drukke plekken in publieksgebieden (frontstage, drukke punten in routes of populaire kijklocaties)
- De uitgangen
Denk in barrières en integreer ze tot één geheel
Het risico van een moedwillige verstoring van de openbare orde, zoals terreur, kan worden gereduceerd door beveiliging (security). Vaak worden deze maatregelen nog te ad hoc of onsamenhangend genomen. Beveiliging gaat verder dan de inzet van beveiligers. Een goed screening en accreditatiesysteem voor vrijwilligers en medewerkers, een goede toegangscontrole, een dekkend camerasysteem en fysieke barrières zijn eveneens beveiligingsmaatregelen. Een goed beveiligingssysteem integreert de beveiligingsmaatregelen in één holistisch systeem. De verschillende maatregelen zijn te beschouwen als barrières die een terrorist moet overbruggen om zijn doel te kunnen bereiken. Het is onmogelijk om een barrière waterdicht te krijgen, iemand met kwaad in de zin kan altijd manieren vinden om een barrière te omzeilen of door te breken. Wanneer er meerdere barrières zijn die doorbroken moeten worden om tot een doel te komen, daalt de slaagkans echter exponentieel. De kunst is om de barrières tot één geïntegreerd systeem te vlechten, waarbij het doorbreken van de ene barrière wordt opgevangen door de daarop volgende. Door te werken met een barrièremodel, ook ringenmodel noemt (naar de defensieve ringen), worden de verschillende maatregelen geïntegreerd en komen de zwakke plekken in beeld die versterking behoeven.
De politie werkt regelmatig met een ringenmodel voor haar inzet. Bij een evenement moet de inzet van alle veiligheidspartners zijn om tot één geïntegreerd model te komen. Zodoende kunnen surveillance van de politie in de buitenring, wegblokkades en andere verkeersmaatregelen, toegangscontroles aan ingangen door beveiligers en maatregelen op het terrein elkaar versterken. Communicatie en coördinatie zijn de sleutel om dit mogelijk te maken. In het commandocentrum moeten alle ringen tot één geheel worden gesmeed.
Verbeter de alertheid
De ‘hardware’ van fysiek maatregelen en personele inzet kan worden versterkt door ook te investeren in de bijbehorende ‘software’: de mate van alertheid binnen de organisatie. Alertheid is één van de sleutelelementen bij het voorkomen van terrorisme. Om deze reden wordt er landelijk met dreigingsniveau’s gewerkt, om het gewenste niveau van alertheid aan te geven. Het is niet haalbaar of wenselijk om continue in een verhoogde staat van paraatheid te acteren. Wanneer er sprake is van verdacht gedrag, moet hier echter wel alert op gereageerd worden. En wanneer een verhoogde staat van paraatheid nodig is, moet het mogelijk zijn hier snel naar op te kunnen schalen. Iedereen die deel uitmaakt van de evenementenorganisatie heeft hierin een taak, van vrijwilligers tot beveiligers, vanaf de opbouw tot na de afbouw van het evenement. Wanneer iemand verdacht gedrag vertoont moet men weten hoe dit snel en effectief kan worden gemeld en bij wie. Daarbij is het belangrijk om zoveel mogelijk informatie te noteren.
Training biedt een belangrijke stap voorwaarts om personeel alerter en bewuster te maken van risico’s en de benodigde handelingen. De mate van training kan worden afgestemd op de rol van het personeel: gaat het vooral om bewust waarnemen? Of wordt men tijdens de in- en uitstroom ingezet om afwijkend gedrag te herkennen?
Het verdient de aanbeveling om in de voorbereiding op een evenement expliciete afspraken te maken tussen de organisator, gemeente en politie over de gewenste mate van alertheid. Is een toegangscontrole van belang? Zo ja, enkel een kaartcontrole of ook een tassencontrole of fouillering? Moet deze controle 1-op-1 zijn (iedereen wordt gecontroleerd), moeten er steekproeven plaatsvinden of is het enkel nodig bij verdachte personen? Wat mag men meenemen naar het evenemententerrein? Is het verstandig om vooraf te communiceren dat rugzakken verboden zijn of dat meenemen sterk afgeraden worden? Borg het op de juist wijze in huisregels. Hoe wordt omgegaan met de wachtrijen die ontstaat als gevolg van de toegangscontrole? Zijn de wachtrijen bewust ontworpen/ingericht en is hier extra monitoring op verdacht gedrag of afscherming van voertuigen voor nodig? Hoe wordt dit gemonitord? Met camera’s, beveiligers of politie? Hoe verloopt de uitstroom van het evenement en zijn hier extra maatregelen voor van belang? Zijn de ontruimingsplannen actueel en werkbaar, zodat het evenement snel kan worden ontruimd bij dreiging? Door hier in de voorbereiding van het evenement afspraken ontstaat meer grip op de risico’s als gevolg van terreur.
Tot slot
Ter afsluiting nog enige nuancering over terrorisme. Zoals Yuval Harari in zijn nieuwe boek ‘Homo Deus’ mooi omschrijft, is terrorisme een strategie van de zwakken, die wordt ingezet door mensen die geen echte macht hebben. Het doel van terrorisme is angst te zaaien in de maatschappij, het gaat terroristen vooral om de wijze waarop een samenleving reageert op aanslagen. Terroristen hebben niet de middelen en mogelijkheden om een land te bezetten of te verwoesten. Hoe minder met angst wordt gereageerd op een aanslag, des te kleiner het effect van de aanslag. Meer alertheid is dus belangrijk, maar dit moet niet doorslaan in angst.
Deze blog is mede gebaseerd op de blog “Protecting Events and Attendees from the Terror Theat’ (verschenen op eventmanagerblog.com, 15 juni 2017).
Heeft u vragen na het lezen van deze blog? Neem contact met ons op door een e-mail te sturen naar info@esi.email.