Wanneer wordt drukte een probleem?

Een blog over factoren die een rol spelen bij het omgaan met mensenmenigten

Jorien van den Heuvel, Event Safety Institute

Wij krijgen uiteenlopende vragen over het omgaan met mensenmenigten bij evenementen. Soms worden wij gevraagd om te onderzoeken of een evenement gezien de drukte nog past op zijn huidige locatie. Ook komen er soms vragen over hoe een evenementlocatie het best gebruikt of ingericht kan worden zonder dat dit leidt tot grote veiligheidsrisico’s. Vraagstellers hebben vaak met elkaar gemeen dat ze het een uitdaging vinden om vooraf te duiden wanneer het ergens té druk gaat worden en hier de juiste maatregelen op te nemen. Om te kunnen bepalen welke publieksdichtheid en welk bezoekersaantal acceptabel is per locatie en evenement, moet inzicht zijn in een aantal factoren. In deze blog behandel ik enkele van deze factoren die van invloed kunnen zijn op een gezellige of juist onwenselijke drukte op evenementen.

Bij drukte gaat het in de kern om het aantal mensen dat zich in een bepaald gebied bevindt. Op ieder evenemententerrein willen bezoekers zich veilig kunnen verplaatsen en prettig kunnen verblijven. Om dit te kunnen realiseren is het belangrijk om inzicht te krijgen in de mogelijkheden en beperkingen van het terrein waarop het evenement plaatsvindt. Door het terrein af te stemmen op het verwachte bezoekersaantal en door te anticiperen op hoe de locatie door bezoekers in gebruik zal worden genomen, kan de kans op onveilige drukte worden verkleind.

Als wordt verwacht dat een groot aantal bezoekers zich op een zeker moment zal verplaatsen van het ene naar het andere podium (of plein), dan zullen de doorgangen waardoor deze bezoekers zich bewegen voor het piekmoment ingericht moeten zijn. Hetzelfde geldt voor de in- en uitgangen. Als de meeste bezoekers in twee uur tijd het terrein op zullen komen lopen, kan rijvorming worden voorkomen als er voldoende toegangspoorten zijn om deze publieksstroom te kunnen verwerken.

Daarnaast moet in acht genomen worden dat sommige mensen drukte juist opzoeken. Hoe mensen drukte ervaren kan sterk verschillen. Op sommige plekken kan sprake zijn van een hoge publieksdichtheid, zonder dat dit hoeft te leiden tot nare situaties. Zo komt het bijvoorbeeld voor dat tijdens een concert (vaak vooraan bij het podium) vier en vijf personen een vierkante meter vloeroppervlak delen, zonder dat dit direct als onveilig bestempeld hoeft te worden. Om te voorkomen dat de veiligheid in het gedrang komt, zou deze drukte wel tot een relatief klein oppervlak beperkt moeten blijven en zouden de bezoekers de mogelijkheid moeten hebben om de drukte te verlaten.

In tegenstelling tot bij het geschetste popconcert zal een publieksdichtheid van twee mensen per vierkante meter tijdens een vrijmarkt of braderie eerder als vervelend worden ervaren. Bij dit soort evenementen lopen bezoekers een route en kan drukte de doorstroomsnelheid stevig terugbrengen, waardoor mensen beperkt worden in hun ‘gaan en staan’.

Of een terrein daadwerkelijk te druk wordt, hangt dus sterk af van de (on)mogelijkheden van het evenemententerrein en het publieks- en activiteitenprofiel van het evenement.

Ook de factor tijd speelt een rol. Drukte op een bepaalde locatie hoeft niet direct te leiden tot een onveilige situatie, mits het een korte periode duurt. Drukte vooraan een podium tijdens een optreden op een festival duurt doorgaans korter dan een volledig concert. Als drukte maar voor korte duur ontstaat, is ingrijpen niet altijd nodig. Als het er naar uit ziet dat een onveilige of onwenselijke drukte lang gaat duren, kan bijsturen nodig zijn.

Verder is de ontvluchting uit het gebied bij nood bepalend voor de publieksveiligheid. Het evenemententerrein kan in oppervlak groot genoeg zijn voor een bepaald aantal bezoekers, maar niet geschikt zijn om hen binnen een bepaalde tijd van het terrein te krijgen als ontruiming nodig is. Het bezoekersaantal wordt dus ook beperkt door het aantal mensen dat tijdens nood een terrein (of delen hiervan) snel genoeg kan verlaten. Hierbij dient de kanttekening te worden geplaatst dat het in veel incidentscenario’s niet nodig is om het totale evenement te ontruimen.

Ook als de fysieke ruimte waarbinnen een evenement plaatsvindt groot genoeg is, kan er drukte ontstaan op andere plekken dan het evenement zelf. Zo kunnen knelpunten in de infrastructuur naar het evenement toe (zoals smalle aanvoerwegen met onvoldoende capaciteit) een beperking vormen voor het aantal mensen dat naar een evenement kan komen. Ook als er onvoldoende transportcapaciteit naar het evenement toe is kan drukte op andere plekken dan op het evenement leiden tot onveiligheid en ongemak. Dit laatste uit zich bijvoorbeeld in wildparkeren door een tekort aan parkeermogelijkheden, opstoppingen bij bus- en treinstations en hindering van de aanrijdroutes van hulpdiensten.

Om inzicht te krijgen in de evenementlocatie en om een onderbouwde indicatie te krijgen van wat de maximale bezoekerscapaciteit op dit terrein zou moeten zijn voor een veilige situatie, is het raadzaam om een capaciteitsanalyse uit te voeren.

Een capaciteitsanalyse is in feite een optelsom van de factoren die invloed hebben op de capaciteit. Allereerst betreft het een berekening van het aantal mensen dat zich in theorie veilig op een bepaalde locatie kan bevinden. Deze berekening wordt gemaakt op basis van de evenemententekening, met inachtneming van het publieks- en activiteitenprofiel van het evenement. Binnen de analyse wordt ook inzicht gegeven in de infrastructurele knelpunten op en rond het evenement, plekken waar opstoppingen kunnen ontstaan. Factoren zoals zichtlijnen naar het podium, bochten in de route, versmallingen, splitsingen, de positie van bars en muntkassa’s worden hierin meegenomen. Vervolgens wordt binnen de capaciteitsanalyse de reële ontruimingstijd van het terrein berekend (in minuten). Op basis daarvan zal moeten worden bepaald welke tijd acceptabel is.

De organisator, de gemeente en de hulpverleningsdiensten kunnen op basis van de capaciteitsanalyse bepalen wat zij als norm stellen voor een acceptabele drukte en welke restrisico’s ze accepteren. Nadat zij samen hebben vastgesteld wanneer het op het evenement té druk wordt, kunnen de maatregelen worden bepaald. Sommige maatregelen moeten ruim voor het evenement zijn genomen terwijl andere maatregelen nog tijdens het evenement kunnen worden toegepast als dat nodig is. Omdat publiek altijd in beweging is zal het bijsturen tijdig kunnen gebeuren, voordat de maximale capaciteit is bereikt.

Heeft u vragen n.a.v. deze blog? Neem contact met ons op door een e-mail te sturen naar info@esi.email.