Als oud en nieuw nadert, laait de discussie over vuurwerk ook weer op. Liefhebbers van het sentiment en de tradities botsen met tegenstanders die wijzen op gezondheidsrisico’s, incidenten, overlast en belasting van het milieu. Het knettert en knalt al op straat, lang voor de jaarwisseling is aangebroken. Voor het tweede jaar op rij wordt de bestrijding van Covid-19 gebruikt als argument voor de besluitvorming. Wordt het niet tijd om een meerjarenbeleid met betrekking tot vuurwerk te gaan voeren?
Blog geschreven door Rick Mensen
Vuurwerk net zo traditioneel als de discussie
Net zo traditioneel als het vuurwerk zelf, zo kun je de discussie over vuurwerk wel noemen. Met het onlangs afgekondigde landelijke vuurwerkverbod is er nog altijd geen gedegen oplossing gekomen voor de vuurwerkproblematiek. De landelijke overheid heeft de discussie wederom voor zich uitgeschoven door het vuurwerkverbod niet in te stellen als maatregel tegen vuurwerkoverlast maar als Covid-maatregel. Als er niet eerder een weloverwogen besluit wordt genomen met betrekking tot vuurwerk, dan zal de discussie volgend jaar naar verwachting wederom oplaaien.
Lokale overheden verantwoordelijk voor de aanpak
Nadat de vuurwerktraditie jarenlang ondanks kritische rapporten ongemoeid werd gelaten, is het kabinet naar aanleiding van de ongeregeldheden, aantallen gewonden en het afbrokkelende maatschappelijke draagvlak in het voorjaar van 2020 akkoord gegaan met een verbod op vuurpijlen en knalvuurwerk. Daarnaast ligt de bal bij de lokale overheden. Zij bepalen zelf hoe het vuurwerkbeleid in hun gemeente eruitziet. Voordat het vuurwerkverbod werd afgekondigd waren in enkele gemeenten al lokale maatregelen bekendgemaakt. Zo maakte gemeente Velsen bekend maar liefst 30 vuurwerkvrije zones te gaan instellen. Of dat een effectieve oplossing is valt te bezien. Waar je meer regels maakt moet je er immers ook meer handhaven.
Andere gemeenten hanteren een algeheel vuurwerkverbod of helemaal geen extra regels. Je kunt je vraagtekens stellen bij al deze lokale verschillen in de aanpak. Hoe weet de burger immers nog waar iets wel en niet is toegestaan? Waar een afsteekverbod van kracht is, geldt veelal geen verkoopverbod. Ook zijn er gemeenten die kiezen voor een centrale vuurwerkshow. Dat laatste lijkt een georganiseerde oplossing om de traditie op een veilige manier in stand te houden.
Welke problemen waren er ook alweer?
Vuurwerk zorgt tijdens de jaarwisseling voor extra behandelingen in de zorg. Tijdens de laatste drie jaarwisselingen voor het Covid tijdperk zijn gemiddeld 405 mensen met vuurwerkletsel geholpen op de Spoed Eisende Hulp in een ziekenhuis. Daarnaast zijn 800 personen geholpen bij een huisartsenpost. Gemiddeld waren er zo’n 1200 behandelingen nodig door vuurwerk.
Daarnaast werd het handhaven van de openbare orde tijdens jaarwisselingen op veel plekken in het land bemoeilijkt door incidenten rondom vuurwerk. Gemiddeld werd de afgelopen vier jaar een aantal van 3.130 incidenten geregistreerd in relatie tot vuurwerk. Dat gemiddeld nam in 2019 met ongeveer 10% toe. Ook was er sprake van toenemend geweld richting hulpverleners, zo blijkt uit de evaluatie van de jaarwisseling 2019-2020.
Was het vuurwerkverbod effectief?
In 2020 werden de verkoop en het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisseling verboden. Dat was eenmalig zo werd aangekondigd. Het doel van het verbod was om extra druk op de al zwaar belaste zorg en op de handhaving van de openbare orde te voorkomen. Daar kon de ministerraad zich in vinden.
VeiligheidNL (kenniscentrum letselpreventie) voert al jarenlang onderzoek uit voor het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om de ontwikkeling van het aantal vuurwerkgewonden en de oorzaken ervan in kaart te krijgen. Daarnaast houdt de politie een jaarlijks beeld bij van de incidenten tijdens de jaarwisseling. In een kamerbrief zijn op basis van deze rapportages de volgende bevindingen aan de kamer gedeeld.
- Op de Spoedeisende Hulpafdelingen van ziekenhuizen en huisartsenposten hebben zich 70 procent minder vuurwerkslachtoffers gemeld ten opzichte van de voorgaande jaarwisseling.
- De brandweer is bijna 4 duizend keer ingezet, ruim 10 procent minder dan de vorige jaarwisseling.
- Het aantal incidenten met een geweldscomponent is met bijna 25 procent afgenomen. Grote excessen zijn vrijwel niet voorgekomen.
- De politie registreerde meer meldingen van overlast door jeugd en geluidshinder dan gemiddeld genomen de afgelopen vier jaar.
- Door de politie zijn een kwart minder aanhoudingen verricht en bij het OM zijn minder verdachten aangeleverd.
- De totale hoeveelheid inbeslaggenomen vuurwerk in het jaar 2020 is verdubbeld.
Op basis van deze bevindingen kun je stellen dat het vuurwerkverbod een effectieve bijdrage heeft geleverd aan het doel om de zorg minder te belasten. Ook het aantal incidenten is flink afgenomen. Daartegenover staat dat de politie flink meer personeel heeft ingezet tijdens de jaarwisseling dan tijdens eerdere jaarwisselingen.
Vuurwerkdiscussie vooruitgeschoven
Het tijdelijke vuurwerkverbod werd ook vorig jaar geregeld via de Tijdelijke Wet COVID-19. Het tijdelijke vuurwerkverbod was weliswaar effectief voor het beoogde doel, maar door deze in te voeren onder de COVID-wet, heeft de overheid de lange termijndiscussie over het vuurwerkbeleid voor zich uitgeschoven. Daarnaast lijken georganiseerde jaarwisselingsfeesten en vuurwerkshows ook effectief. Deze konden echter niet plaatsvinden, omdat groepen mensen niet konden samenkomen in verband met verspreiding van het Covid-virus.
Als je vuurwerk verbiedt, roept dat een bepaald gedrag op bij de mensen die het daar niet mee eens zijn. Zeker wanneer je het verbod wederom onder de Covid-wet toepast. Hierdoor kunnen de maatschappelijke verhoudingen verder onder druk gezet worden. Het draagvlak voor de Covid-maatregelen lijkt in algemene zin af te nemen, zeker wanneer de maatregelen in moeilijk verband staan met het beperken van de verspreiding van het virus. Voor menigeen lijkt het toch opnieuw verbieden van vuurwerk nu een druppel te zijn geweest om de straat op te gaan en zelfs geweld te plegen.
Keuzes na Covid
Mocht in de toekomst de Covid-factor niet meer de doorslaggevende factor zijn bij het instellen van het vuurwerkverbod, denken we dan anders over vuurwerk? Is de maatschappelijke norm dan verschoven omdat we twee jaarwisselingen op rij een vuurwerkverbod hebben ervaren? Of is vooral de polarisatie over dit onderwerp gegroeid?
Het is verstandig om al in het eerste kwartaal van 2022 de besluitvorming op gang te brengen over de vraag hoe we de komende 5 jaar met vuurwerk willen omgaan. Een keuze voor een relatief beperkte termijn maakt het mogelijk om de geesten rijp te maken voor verandering. Ook een keuze om zaken niet te veranderen kan dan na 5 jaar weer worden heroverwogen. Op die manier heeft de maatschappij voor de eerstkomende jaren zicht op een duidelijke keuze en voorkomen we jaarlijkse frustraties in veel gemeenten, met alle gevolgen op straat die dit kan hebben.
