Een blog van Syan Schaap, Event Safety Institute
We kunnen ervan uitgaan dat corona voorlopig nog niet klaar is met onze samenleving. Voor evenementen, winkel- en horecagebieden, toeristische trekpleisters en andere drukbezochte plaatsen wordt het nu zaak om te schakelen naar maatregelen en oplossingen met een meer permanent karakter. Vijf keuzes liggen klaar om opgepakt te worden.
Eind augustus in coronajaar 2020. Terwijl de klappen van de pandemie voor de vrijetijdseconomie steeds duidelijker worden – veel bedrijven moesten reeds goede medewerkers ontslaan, de enorme impact op de zzp’ers – blijft de ziekte rondspoken. Een bezoekje aan Spanje of Frankrijk kan uitmonden in een quarantaine. Een bezoekje aan een verpleeghuis of verjaardag kan zomaar een nieuwe ‘brandhaard’ opleveren. En een bezoekje aan het lokale winkelcentrum kan voelen als benauwend, gezien de grote drukte en het onvermogen om goed afstand te houden. Evenementen zijn er al helemaal niet, hooguit heel kleinschalig. Sommige van de kermissen die wel door mochten gaan werden zo goed bezocht dat menig burgemeester al in verlegenheid werd gebracht. De scholen gaan weer open, onderwijzend personeel houdt weer het hart vast en schooldirecties kijken naar ventilatie en afstandsmogelijkheden. Niemand weet hoe lang deze periode nog zal aanhouden.
Problems lying in wait
Medio april. De coronacrisis in Nederland was ruim een maand aan de gang en we zaten inmiddels massaal thuis. De impact op horeca, evenementen, de culturele instellingen en zakelijke bijeenkomsten was nog totaal niet helder. Dat er voorlopig niets kon was wel duidelijk. En dat evenementen en andere massabijeenkomsten achteraan in de rij zouden staan om weer te worden toegestaan leek ook voor de hand te liggen. Dit werd door het kabinet beaamd. Wij schreven medio april een artikel dat werd gepubliceerd op Entertainmentbusiness.nl. Daarin betoogden wij dat de kort daarvoor geïntroduceerde anderhalvemetersamenleving niet past op de evenementen- en cultuursector. Moeilijk was het niet om te voorspellen hoe enorm de impact zou zijn als dit lang zou gaan duren. En naast de economische dreun, wezen wij op de gevolgen voor openbare orde. Recent zagen we een flinke toename van demonstraties en zelfs rellen in verschillende steden. Het is bijzonder triest dat maatschappelijke onrust uiteindelijk terugslaat op de politiemensen die zich ten dienste stellen aan onze veiligheid en welzijn.
Het kan weer?
Deze zomer stond bol van de crowd management-uitdagingen. In steden, die steeds drukker werden en extra toerisme te verwerken kregen omdat veel mensen vakantie in eigen of nabijgelegen landen doorbrachten. Winkelstraten werden massaal bezocht onder het gesternte van een afnemende risicoperceptie, een sociale beïnvloeding die werd gevoed door beelden en ervaringen van “het kan weer” en een gebrek aan mogelijkheden tot handhaving op overtredingen van de coronaregels. Zo bleek eens temeer dat alleen het plaatsen van borden en inzet van handhaving nooit een algehele gedragsverandering kan afdwingen. Deze heeft ook permanente maatschappelijke steun nodig om in stand gehouden te worden. Tel daarbij op dat menig stoep werd gebruikt voor uitbreiding van de terrassen om de horeca een steuntje in de rug te geven. Gevolg: in vele winkelstraten was het bijna dagelijks onmogelijk om afstand te houden en regelmatig kwam het tot onwenselijke vermenging van voetgangers, fietsers en autoverkeer.
Alles uit de kast
De horeca, attractieparken, evenementlocaties en toeristische trekpleisters hebben het flink te verduren. De economische impact is enorm, door de beperkingen in wat kan en mag, door de sterk terugvallende bezoekerscapaciteit, door angst die een deel van de bezoekers nog altijd weghoudt en door het wegvallen van een groot deel van het internationaal toerisme. Daar bovenop de extra inspanningen die nodig waren om bezoekers nog wel veilig te ontvangen. Borden, pijlen, stewards, hosts, reserveringen en drukte-apps. Alles wat op korte termijn kon worden gerealiseerd werd uit de kast getrokken. De toerismesector in Nederland is nog maar weinig bekend met bezoekersmanagement als gevolg van overtoerisme. Maar door corona viel de beschikbare capaciteit vaak wel met 70% terug en dus was scenario “vol” al snel bereikt. Incidenteel zijn enkele locaties op drukke momenten echt afgesloten geweest. Maar ook op menig andere drukbezochte locatie was het meermaals te druk om nog anderhalve meter afstand te kunnen houden.
Na de zomer
We gaan nu richting het najaar en we weten over corona nog weinig meer dan voor de zomer. Ja, er zijn feiten en er zijn steeds meer alternatieve feiten. Er groeit wel een toenemende consensus dat besmettingsrisico’s in de buitenlucht minimaal zijn, maar de meningen blijven sterk verdeeld over wat dit betekent voor het toestaan van activiteiten en evenementen. Regionaal lijkt er meer maatwerk te ontstaan in de door de overheid opgelegde regels, met als gevaar ook meer verschillen in benadering van gelijksoortige situaties. Het kabinet is al een tijdje wat minder zichtbaar als boegbeeld van een landelijke lijn en een perspectief op wanneer alles weer anders kan is er niet. Soms voelt het om moedeloos van te worden.
Maar we moeten verder! Want corona is nog lang niet klaar met ons. Goede initiatieven om ervaringen te delen zoals van Platform De Nieuwe Winkelstraat en Maaksamenruimte.nl verdienen opvolging. Eerder al kwam de VNG met diverse handreikingen via de themapagina Verantwoord openstellen. Ook dat verdient een vervolg. Voor de toerismesector biedt het NBTC binnenkort een handreiking bezoekersmanagement aan, waarin de balans tussen veiligheid, leefbaarheid en beleving centraal staat. Voor voetbalstadions ontstaan inmiddels richtlijnen. En ook voor evenementen moet er een perspectief komen.
Hoe dan verder?
Laten we er nu maar eerst eens vanuit gaan dat dit niet over twee of drie maanden voorbij is. De tijd breekt aan om beslissingen te nemen die meer tijd in beslag nemen of een meer permanente impact hebben op de openbare ruimte. Korte termijn extraatje zoals matrixborden op de hoek van de straat zijn vaak alweer wegbezuinigd en goedbedoelde tijdelijke terrasuitbreidingen zijn soms niet meer uit te leggen. Dus: keuzes maken voor de langere termijn. Wat die keuzes behelzen? Ik geef mijn persoonlijke top 5.
- Evenementen
Op nummer 1 staat voor mij het weer mogelijk maken van evenementen in de buitenlucht en in goed geventileerde binnenlocaties. Kan dat verantwoord? Dat ligt aan je definitie van verantwoord. Het probleem van feiten en alternatieve feiten is dat we er niet kunnen gaan wachten tot de echte waarheid opstaat. Ik sta verder nog altijd achter ons betoog van medio april waarin wij aangaven dat er alternatieven mogelijk moeten zijn om evenementen zonder anderhalvemeternorm mogelijk te maken. Ook inzichten uit onderzoek lijken een beeld te ondersteunen dat er een verantwoorde risicoafweging gemaakt kan worden. Daarbij zijn er volgens mij genoeg bezoekers die er zelf ook heel veel voor over hebben om een veilig en verantwoord feest mogelijk te maken.
- Herinrichting stadscentra
Op nummer 2 het doordacht en toekomstgericht herinrichten en beheren van stadscentra en winkelgebieden. Dit gaat verder dan corona, maar de coronatijd geeft wel aanleiding om door te pakken. Het gaat dan onder meer om het scheppen van ruimte voor voetgangers en recreatie. Betere scheiding van verkeersstromen en voetgangersstromen. Meer zichtbare vergroening en verduurzaming zodat niet alleen veiligheid maar ook leefbaarheid wordt bevorderd. In dat kader ook minder geluids- en stankoverlast. Fietsen parkeren op plekken waar het verantwoord is en consequent optreden op plekken waar de overlast grote problemen veroorzaakt. We zien overigens in veel steden die wij adviseren dat de aangepaste stad op onderdelen straks ook beter zal zijn ingericht op grote evenementen.
- Druktemetingen
Op nummer 3 staat voor mij het veel meer toepassen van druktemetingen en informatieverschaffing over deze drukte aan de bezoekers van drukke plaatsen. Het moet normaal worden om permanent inzicht te hebben in de drukte in winkelstraten, horecagebieden, populaire instellingen en stations, zodat daarop kan worden gestuurd. Actuele informatievoorziening moet daarnaast ook de bezoeker helpen om zelf afgewogen keuzes te maken. Het heeft enige tijd nodig om eraan te wennen dat deze informatie voorhanden is en de kanalen moeten, veel meer dan nu gebeurt, worden gestroomlijnd zodat informatie eenvoudig vindbaar is. Maar dan kan het ook snel gaan en als het eenvoudig wordt om even te checken hoe druk het ergens is, gaan mensen er ook rekening mee houden. Deze tools zullen ook hun bijdrage kunnen leveren aan een beheersbare stad na de coronatijd!
- Ondersteunen van gedragsaanpassingen
Nummer 4 is het blijven inzetten op het helpen van de bezoekers van drukke plaatsen bij de nodige gedragsaanpassingen. Ik pleit dus niet voor verkeersborden en handhavers op iedere hoek, maar vooral voor het helpen van de bezoeker van een drukke plaats om zich bewust aan te passen op wat er op die plek nodig is. Mensen vallen snel terug op onbewust gedrag, begrijpen bijvoorbeeld niet waarom rechts houden nodig is of vertonen weerstand omdat zij zelf niet achter (de noodzaak van) een maatregel staan. Kom je uit een ander land, dan ken je de Nederlandse regels rondom corona mogelijk niet eens (of kan je ze niet lezen). En door de vele veranderingen is ook onder Nederlanders weinig zicht meer op wat nu precies wel en niet mag. De lessen uit de gedragsstudies die nu uitgerold worden gebruiken wij in de toekomst ook in onze crowd management-aanpak.
- Voorbereiden op vol
Nummer 5 is tenslotte het echt voorbereid zijn op een scenario “vol”, wanneer de locatie zó druk is dat hij geen verantwoorde toestroom meer aankan. Het is al vaak genoeg te vol op veel openbare plaatsen om nog enige gepaste afstand vanwege corona te kunnen houden. Dus of het nodig is om op “vol” te prepareren is voor veel drukke plaatsen helemaal nicht im frage. Ook een tijdelijk halt toeroepen op de instroom van een druk gebied moet in zekere zin “normaal” worden. Althans, de lokale stakeholders moeten erop voorbereid zijn om een tijdelijke afsluiting met bijbehorende informatievoorziening in vooraf voorbereide stappen te kunnen uitvoeren. Een stap daarvoor kan zijn om eenrichtingverkeer in te stellen. Als bezoekers eenmaal doorkrijgen dat zij de kans lopen met dergelijke maatregelen te worden geconfronteerd, dan heeft dat op zich al een remmend effect op de toestroom (wie heeft er immers zin om te wachten tot hij er weer in mag?).
Zoek samenwerking
De opgaven die ik hier schets zijn in potentie groot en de druk om ermee aan de slag te gaan zal gaan toenemen. Daarbij zijn vele stakeholders van elkaar afhankelijk om echt resultaat te bereiken. Mijn advies aan gemeenten, ondernemers, instellingen en andere lokale stakeholders is daarom om nog meer de samenwerking op te zoeken. Welke doelen wil je samen bereiken en wat spreek je er met elkaar over af? Wat verwacht je van de ander en wat zet je daar zelf tegenover? Blijf ook de samenwerking met specialisten als ons opzoeken. Want je kunt het soms beter in één keer goed doen dan eerst drie keer half goed. En een laatste tip: vergeet niet voor komend jaar financiële ruimte te creëren op het aanpakken van zaken waar tot op dit moment nog geen ruimte voor was!