Een blog van Nard van Orsouw, Integraal Veiligheidskundige (Avans Hogeschool ’s-Hertogenbosch)
Gezien de maatregelen rondom het coronavirus maakt crowd management een vogelvlucht, waardoor ook nieuwe inzichten, perspectieven en technieken lijken te ontstaan. Het reguleren van mensenmenigten is inmiddels niet weg te denken uit het dagelijks leven en de anderhalvemeternorm geldt voorlopig nog wel. Daarom is juist nu het moment om anders naar crowd management en fysieke veiligheid rondom carnaval te kijken. Deze blog geeft handvatten om beter voorbereid te zijn op carnaval 2021.
Het is wellicht algemeen bekend maar toch kan het snel onderschat worden: carnaval is diepgeworteld in de cultuur van de zuidelijke provincies. Dat maakt het uiteraard een leuk en sfeervol feest. Ook is het een volksfeest dat in structuur en eigenschappen slechts in kleine mate overeenkomt met andere vrije evenementen of volksfeesten. Daarom is het interessant om te onderzoeken hoe de veiligheidsaanpak rondom carnaval er nu uit ziet en in de toekomst uit kan zien. Om hier inzicht in te krijgen is mijn afstudeerscriptie gericht op crowd management en fysieke veiligheid tijdens carnaval. In opdracht van ESI is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd met als hoofdvraag: ‘In hoeverre kunnen kansen benut worden en kan geanticipeerd worden op bedreigingen en welke innovatie kan gebruikt worden op het gebied van crowd management en fysieke veiligheid om carnaval veiliger te maken?’ In deze blog deel ik de belangrijkste resultaten uit dit onderzoek.
Verdeel en benoem de verantwoordelijkheden
Respondenten typeren de verdeling van verantwoordelijkheden op het gebied van veiligheid bij carnaval als ‘een grijs gebied’. Dat komt omdat er soms onduidelijkheid bestaat over wie op welke momenten aan zet is en welke acties ondernomen moeten worden. Zeker tijdens calamiteiten kan dit voor onduidelijke situaties zorgen.
Die onduidelijkheid vindt haar oorsprong in de structuur en eigenschappen van het feest. Carnaval duurt vier tot zes dagen en gedurende deze feestelijke dagen worden verschillende activiteiten georganiseerd. Denk aan een intocht, optocht of huldiging. Op zo’n moment is formeel de organisator verantwoordelijk voor de veiligheid van de bezoeker, aangezien het hier gaat om vergunde activiteit. Veel geïnterviewde respondenten bevestigen dat dit ook voor carnaval geldt. Wanneer het evenement afgelopen is vervalt daarmee ook deze specifieke verantwoordelijkheden. De verantwoordelijkheid voor het crowd management verwatert dan in het algemene openbare orde en veiligheid. Niet per se slecht want de gemeenten hebben goed in beeld wat de risico’s zijn. Het gevolg is echter wel dat bijvoorbeeld voor 16.00 uur een carnavalsvereniging verantwoordelijk is, en na 16.00 uur de gemeente, de politie en de horeca. Ook is het mogelijk dat op een specifieke locatie juist een andere partij verantwoordelijk is voor de veiligheid van de bezoeker. Maar hoe vindt die overdracht plaats en wat is dan het verschil? Daar lijkt nog vaak onduidelijkheid over te bestaan.
Mijn advies is om dat ‘grijze gebied’ meer zwart-wit te maken. Bespreek de verantwoordelijkheden, in tijd en locatie, met alle betrokken actoren en leg dit vast. Dit kan door middel van het behandelen van scenario’s. De doorleefsessies van ESI zijn daar een uitstekend middel voor. Bespreek hierin de taken en wederzijdse verwachtingen in uiteenlopende (uitdagende) scenario’s. Zoek naar consensus en leg dit ook vast zodat het voor elke partij duidelijk is én later geraadpleegd kan worden.
Een uniek volksfeest met een unieke aanpak
Carnaval is een uniek evenement en vergt daarmee een unieke veiligheidsaanpak. Daarin spelen enkele factoren een rol. Carnaval valt namelijk vroeg in het kalenderjaar waardoor elk weertype verwacht mag worden. Hierdoor moet ook op elk weerscenario geanticipeerd moet worden om de bezoeker te beschermen. Wat het complexer maakt, is dat dit alles plaatsvindt in een omgeving die daar in eerste instantie niet voor ingericht is, zoals bij een afgesloten festival in een weiland. Dat maakt regulering van bezoekersaantallen door middel van toegangscontrole nauwelijks mogelijk, zo geven respondenten aan. Het reguleren en beheersen van de drukte in de stad is, onder andere hierdoor, een bepalende factor voor uiteenlopende risico’s. Want tijdens carnaval is, naast noodweer, overcrowding het grootste risico. Ik heb in het onderzoek vastgesteld dat hier nog wel vaak beter op geanticipeerd kan worden door middel van digitale telsystemen. Deze zorgen voor een aanvulling van het druktebeeld met objectieve data, waardoor maatregelen en beleid beter toegepast kunnen worden op de werkelijke situaties. Hiermee kan op basis van realtime gegevens en voorspellingen geanticipeerd worden op een onverwacht hoger bezoekersaantal, zodat de veiligheidsorganisatie tijdig kan ingrijpen. Dus voorkom dweilen met de kraan open, en ga innoveren.
Polonaise op 1,5 meter afstand?
‘’Wat ons komende tijd te doen staat is zorgen dat er geen tweede golf komt, maar daar wel op voorbereid zijn.’’ Dat waren de woorden van premier Rutte in de voorlopig laatste persconferentie over de corona-aanpak van 24 juni 2020. Daarin is aangegeven dat bijeenkomsten in de open lucht (met 1,5 meter) weer onder voorwaarden mogelijk worden. Goed nieuws voor de evenementensector. Echter verwachten de meeste niet dat we in 2021 van het virus af zijn. En dat zorgt voor een uitdaging, en misschien wel voor een probleem.
Uit dit onderzoek blijkt namelijk dat carnaval écht een volksfeest is en altijd door zal gaan. Ongeacht of er iets wordt georganiseerd en of er een vergunning is, mensen zullen toch carnaval gaan vieren, zo geven respondenten aan. Maar hoe past deze constatering in het plaatje van een 1,5 metersamenleving? Tenzij er weer een landelijke lockdown komt, is het onrealistisch om te denken dat mensen géén carnaval gaan vieren. Daarentegen is het dan weer een utopie om te verwachten dat iedereen zich aan de 1,5 meter gaat houden wanneer carnaval wél wordt gevierd. Hoe dan ook, de hoge mate van culturele en traditionele belangen maken dat er in 2021 een uitdaging bij komt. Op basis van mijn onderzoek verwacht ik dan een grote mate van zelforganisatie. Nog meer dan we hebben gezien bij Koningsdag. Niet onrealistisch is te verwachten dat er veel vanuit ‘thuis’ georganiseerde feesten komen in tuinen, tenten of schuren. De 1,5 meter afstand wordt dan nauwelijks gehandhaafd en de OOV-diensten ervaren al snel een grote werkdruk. Het spreekt voor zich dat dit leidt tot dillema’s en keuzes. Welke vitale belangen wegen zwaarder en welke rechten worden daarmee beperkt. Door middel van dit onderzoek kan daar geen oplossing voor worden gegeven. Echter kan wel geadviseerd worden om, met uw partners, na te denken over wat u verwacht aan te treffen in 2021. Welke acties zijn voor welke partij en welke maatregelen kunnen worden genomen? Leer van deze crisis en ontwikkel een nieuwe wijze van crowd managen.
Op 22 juni heb ik mijn scriptie met succes verdedigd en komt daarmee een einde aan de opleiding Integrale Veiligheid. Met veel plezier heb ik voor ESI gewerkt en ik wil Syan Schaap dan ook hartelijk bedanken.
Benieuwd naar meer bevindingen uit mijn onderzoek? Aarzel niet en neem contact op met Event Safety Institute. Zij staan enthousiast klaar om uw vragen te beantwoorden.