Demonstraties beheersen door contact te leggen

Demonstraties beheersen door contact te leggen

Recent publiceerden de Britse onderzoekers Clifford Stott en Arabella Kyprianides een rapport over het politieoptreden bij demonstraties in Seattle in 2020. Het belangrijkste leerpunt is dat de politie de crowd niet als tegenstander moet behandelen, maar juist vroegtijdig contact moet leggen en relaties moet opbouwen. De lessen uit het rapport zijn goed bruikbaar voor de politie in het omgaan met demonstraties in vele landen.

Over de hele wereld zijn demonstraties en protesten de afgelopen jaren toegenomen: gele hesjes, Black Lives Matter, anti-coronabeleid en recent in Nederland de boerenprotesten. Voor de autoriteiten is het omgaan met groepen protesterende burgers niet altijd eenvoudig. Waar een grondrecht op demonstreren al een zekere terughoudendheid van de gezaghebbers vraagt in het inperken van de mogelijkheden, is het ook voor de politie een uitdaging om door middel van het juiste tactieken de situatie beheersbaar te houden.

Een recent artikel op de Amerikaanse mediasite mynorthwest.com handelt over de wijze waarop de politie van Seattle is omgegaan met demonstranten tijdens protesten in 2020. De Seattle office of Inspector General heeft dit laten onderzoeken door de Britse onderzoekers prof. Clifford Stott en dr. Arabella Kyprianides, werkzaam voor de School of Psychology van de Keele University. Het rapport is online te lezen en biedt ook inzichten die voor het politieoptreden bij demonstraties in andere landen relevant zijn.

Klassieke benadering crowds

De onderzoekers wijzen op het gevaar om als politie de crowd te beschouwen als één geheel en te verwachten dat in de crowd sprake is van “Crowd Contagion” of “Mob Psychology”. Dit beeld van een crowd sluit aan op de klasieke theorie over crowds van Gustav LeBon van begin twintigste eeuw, een tijd waarin ook veel mensen de straat op gingen vanwege een grote economische crisis en sociale hervormingen. Een crowd is in LeBon’s theorie een groep individuen, die zijn verenigd vanwege een gezamenlijk idee, geloof of ideologie. Hij stelt dat de menigte echter geen optelsom van die individuen is, maar één psychologische eenheid vormt, die sentimenten en gedragingen kan kennen die “besmettelijk zijn” voor de hele groep. Het individu is bereid zijn persoonlijke doelen opzij te zetten voor het belang van de menigte. De crowd kan daardoor soms als geheel bepaald gedrag vertonen dat individuen in de menigte in gevaar brengt, als daarmee het doel dat ze voor ogen heeft kan worden bereikt. Het individu is een automaat geworden die niet langer door zijn eigen wil wordt geleid. Leiderschap is volgens LeBon nodig om complexe (wetenschappelijke/filosofische) ideeën op een vereenvoudigde wijze over te brengen op een crowd. Dit is nodig omdat de crowd zelf niet de intelligentie heeft om complexe ideeën te kunnen begrijpen. Maar bepaalde ideeën en gedachten kunnen door de crowd worden benut als brandstof voor opstandig gedrag. Een leider kan een crowd dus ook de verkeerde kant op dirigeren, door in te spelen op sentimenten en op te roepen tot actie.

 

Interactie met de crowd

De onderzoekers wijzen er in rapport over het politieoptreden in Seattle op dat de politie een demonsterende menigte juist niet moet behandelen als één (boze) crowd, maar moet differentiëren. Personen (leiders) die een negatieve invloed hebben op de crowd moet je apart aanpakken. Laat de demonstranten die op vreedzame en legale wijze gebruik maken van hun demonstratierecht hun gang gaan. Want als je hen door je optreden als politie de indruk geeft dat je hen onrechtmatig behandelt, roept dat juist agressie op binnen de rest van de groep. Seattle had te maken met een escalatiecyclus tijdens demonstraties tussen 29 mei en 2 juni 2020, waarin de politie geen andere mogelijkheid meer zag dan hard op te treden. De onderzoekers wijzen erop dat de politie zich heel bewust moet zijn van het effect dat haar handelen heeft op de interpretatie van de situatie door de aanwezige menigte. Om te de-escaleren moet je voorkomen dat het beeld ontstaat dat de politie illegaal optreedt of zelf bijdraagt aan een escalatie.

Andere benadering

Binnen de politie van Seattle zal de komende tijd meer aandacht zijn voor deze andere benadering, door het inbouwen van kennis over psychologische mechanismen in de opleidingen en trainingen. De benadering zal meer gericht moeten worden op “meet and greet”, waarbij eenheden op de fiets een belangrijke rol kunnen hebben. Er zal meer capaciteit moeten worden ingezet op communiceren met de crowd. Inmiddels is er een Public Order Engagement Team (POET) gevormd, dat speciaal is getraind en als doel heeft om een dialoog met demonstranten op te bouwen en een relatie te vormen met een open communicatielijn, zodat je direct contact kunt hebben in een situatie die dreigt verkeerd uit te pakken. Meer preventief en minder repressief dus. Onderdeel van deze tactiek is om als politie al vroegtijdig aanwezig te zijn bij een demonstratie en de hele dag contact te blijven leggen. Er zijn al goede ervaringen mee opgedaan; op enig moment kregen politiemensen zelfs water aangeboden door demonstranten. Het was gelukt om een relationele verbinding op te bouwen. De politie kon aantonen dat ze de boel niet kwam leegvegen maar dat ze werkte ter ondersteuning van de gemeenschap.

Tactieken zoals deze worden al langer toegepast in landen als het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Nederland. Crowd management wordt zo meer het faciliteren van crowds dan crowd control of riot control. Een interessante gedachte, waar nog veel mee te winnen valt voor de politie.

Meer nieuws ›