Aanloop naar de jaarwisseling: ‘zorg voor een goede mix van preventie en repressie’

Aanloop naar de jaarwisseling: ‘zorg voor een goede mix van preventie en repressie’

In de afgelopen periode is in de media al veel gezegd en geschreven over vuurwerk en potentiële problemen met jeugdgroepen rond de jaarwisseling. Het afsteken en vervoeren van vuurwerk is dit jaar verboden, om de ziekenhuiscapaciteit in deze coronatijd niet nog verder onder druk te zetten. Maar op een aantal plaatsen in Nederland vonden al stevige vuurwerkincidenten plaats, zoals afgelopen weekend op Urk. ESI interviewde Henk Ferwerda, criminoloog, directeur van Bureau Beke en auteur van tal van publicaties over jeugdgroepen, criminaliteit en politiewerk, over zijn verwachtingen voor de komende weken.

Portret Henk Ferwerda

Dr. Henk Ferwerda

Bureau Beke verricht onderzoek en geeft advies op het gebied van criminaliteit en veiligheid. dr. Henk Ferwerda vormt samen met Anton van Wijk de directie. Beke wordt veel ingeschakeld voor onderzoek naar maatschappelijke fenomenen, leefbaarheidsvraagstukken en ontwikkelingen binnen jeugdgroepen. In het voorjaar onderzocht Beke op verzoek van de driehoek van Amsterdam en de driehoek van Arnhem wat de gevolgen zijn van corona voor het gedrag van jeugdgroepen op straat. Ferwerda concludeerde toen dat de klassieke groepen die normaal al aandacht vragen in het publiek domein werden aangevuld met jongeren die door corona niet meer druk waren met bijbaantjes, sport en horeca. ‘Veel van deze jongeren vervelen zich behoorlijk. Er ontstaat een vermenging van groepen waar je niet op zit te wachten. Jongeren beginnen zich daardoor meer in te laten met overlast en criminaliteit.’

Afpakken
Nu ons land al acht maanden te maken heeft met regels die het sociaal-maatschappelijke verkeer beperken, ziet Ferwerda dat de rek er vooral bij de klassieke probleemgroepen uit is. Zij redeneren vooral vanuit een eigenbelang: ‘Er wordt door corona al zoveel van ze afgepakt. Nu ook nog eens geen vuurwerk.’ Deze jongeren zijn minder vatbaar voor argumenten zoals de druk op de ziekenhuiscapaciteit. Maar het leeft niet alleen onder de jeugd. In de volkswijken en in bepaalde gemeenschappen op het platteland is het afsteken van vuurwerk echt onderdeel van de volkscultuur. Er is daar onder jong en oud een gevoel van “ze pakken ons alles af”.

Polarisatie
Als reactie zie je dat jongeren de frustraties nu al, ruim voor de jaarwisseling, “van zich af schieten”. Illegaal vuurwerk hebben ze toch wel. ‘Daar zitten overigens ook netwerken achter waar volwassenen een rol in spelen.’ Ferwerda wijst erop dat de incidenten met jeugd en vuurwerk ook polariserende reacties onder brede lagen in de bevolking oproepen. ‘Aan de ene kant zijn er mensen die aangeven dat de jongeren begrijpelijkerwijs in opstand komen omdat het niet goed gaat met het coronabeleid. Anderzijds is er een groep burgers die verontwaardigd zegt: treed hard op tegen deze jongeren!’

Verwachtingen
De problematiek met jeugdgroepen en vuurwerkoverlast kan volgens Ferwerda de komende weken in veel gemeenten opspelen. Iedere middelgrote of grote plaats kent immers wel bepaalde wijken met een verhoogd risicoprofiel. Vooral de volkswijken hebben jaarlijks bijzonder de aandacht nodig.

Hier komt bij dat de komende periode de kerstvakantie aanbreekt en jongeren vrij zijn. ‘De verstandige jongeren gaan zich thuis vermaken. De aandacht moet met name uitgaan naar de groep die al in beeld is rond oud en nieuw én naar de groep die er tussenin hangt; die moet kiezen tussen de straat op gaan of zich rustig gedragen. Incidenten die elders plaatsvinden kunnen inspireren tot copycat-gedrag.’

Analyse
Wat kunnen gemeenten en hun partners doen om de situatie op straat de komende weken beheersbaar te houden? Ferwerda adviseert allereerst om een analyse van de wijken te maken. ‘Kijk daarbij naar drie factoren: de bevolkingssamenstelling van de wijk, het aantal incidenten met jeugdgroepen in de wijk en de informatiepositie die je in die wijk hebt’. Dit leidt tot een matrix waarin je de wijken een risicoprofiel kunt toedelen en daarop je inzet en tactiek kunt bepalen.

Ferwerda heeft zelf positieve ervaringen met wijken waar de buurt kon worden betrokken in de aanpak. ‘Het kan prima zijn als een aantal echte probleemjongeren in zo’n wijk hard worden aangepakt, mits je uitlegt wat je doet en dat dit helpt om de boel te beheersen. Daar heeft een wijk dan ook begrip voor want ook in de volkswijken willen ze geen ernstige overlast. Het is een schaakspel, je moet dit echt heel zorgvuldig doen.’

Wijken
Het lastigst kunnen nu de wijken zijn waar normaalgesproken weinig problemen zijn maar nu, mede door corona, meer overlast ontstaat. Hier is de informatiepositie door jongeren- en welzijnswerkers, wijkagenten en jeugdboa’s vaak zwakker georganiseerd. Ferwerda waarschuwt: ‘Onderschat deze wijken niet, waar nu die middengroep sterk vertegenwoordigd is en er vaak geen infrastructuur is. Hier kunnen probleemjongeren op af komen waardoor het wellicht onverwacht sterk uit de hand kan lopen.’ De vraag is of in die wijken nog tijd is om preventief op te treden. ‘Een informatiepositie kan je niet kopen. In vredestijd moeten de contacten zijn opgebouwd.’

Alternatieven
Bij voorkeur is een aanpak gericht op preventie en niet op allen repressie. ‘Heb je alternatieven? Kijk wat je kunt doen om ze te vermaken en betrek daar ook de evenementenbranche bij. Denk bijvoorbeeld aan een online fifa-toernooi of een online disco. Dit moeten wij niet bedenken, laat het de mensen bedenken die veel met de jongeren werken en de jongeren zelf natuurlijk. Luister naar mensen die ideeën hebben.’

Mix van maatregelen
De aandacht in politiek en media lijkt recent vooral uit te gaan naar mogelijke uitwassen met carbid schieten. Ferwerda acht de kans op massaal carbid schieten in de steden nihil. Hij roept op om meer de focus te verleggen naar de aandachtswijken en de scenario’s die daar voorstelbaar zijn. ‘Maak een analyse van je wijken en je informatiepositie. Zorg voor een goede mix van preventie, informatiepositie en repressie.’ Omdat de infrastructuur en capaciteit bij politie en jongerenwerk de afgelopen periode op veel plekken is afgenomen, weet Ferwerda dat het niet overal mogelijk zal zijn om preventief te werk te gaan. ‘Er zullen een aantal gebieden zijn waar de komende periode repressie echt nodig zal zijn.’

 

Meer nieuws ›